1. Hvers vegna fjölgar kórónuveirusmitum núna? 2. Virka kórónabóluefnin? 3. Á að bólusetja börn? 4. Tekur faraldurinn aldrei enda?
LESTÍMI: 5 MÍNÚTUR
1. HVERS VEGNA FJÖLGAR KÓRÓNUVEIRUSMITUM NÚNA?
Evrópa er aftur orðin miðpunktur faraldursins. Smitum fjölgar og Alþjóðaheilbrigðisstofnunin, WHO, telur hættu á hálfri milljón dauðsfalla af völdum Covid-19 fram í febrúar.
Á fjórum vikum í október og fram til 5. nóvember fjölgaði smitum í Evrópu um 55% að sögn WHO og þann dag greindust 37.000 smit í Þýskalandi – nýtt met.
Á þessum sama tíma varð hlutfall smitaðra í Evrópu hærra en nokkru sinni fyrr eða 200 af hverjum 100.000 íbúum.
Samanburður smita á hverja 100.000 íbúa í nokkrum löndum frá upphafi faraldursins. Á síðunni Our world in data er hægt að velja lönd inn á slíkt samanburðarkort. Kortið sýnir hlaupandi 7 daga meðaltal.
Covid-19 er að einhverju leyti árstíðabundinn sjúkdómur og víða höfðu yfirvöld varað við fjölgun smita þegar kæmi fram á vetur.
Það er hluti af skýringunni að vetrarkuldinn veitir veirunni betri skilyrði og hér á norðurhveli erum við einmitt að sigla inn í veturinn.
Í samanburði við haustið í fyrra hafa miklar afléttingar eða jafnvel alls engar hömlur auðveldað veirunni að dreifa sér.
2. VIRKA KÓRÓNUBÓLUEFNIN?
Í mörgum Evrópulöndum eru fleiri en 80% íbúanna fullbólusettir. Hin mikla fjölgun bóluefna gerir þá tilhugsun áleitna að bóluefnin hafi brugðist og virki ekki eins og til var ætlast.
En í meginatriðum standa bóluefnin undir því sem lofað var.
Tölur um virkni bóluefnanna í raunveruleikanum koma heim og saman við niðurstöður tilraunanna og tryggja að 85% þeirra sem smitast þurfa ekki að leggjast inn á sjúkrahús.
Jafnframt er það fólk sem þarf sjúkrahúsdvöl almennt minna veikt en í fyrri bylgjum.
Myndskeið: Bóluefnin hafa sannað gildi sitt
Bólusettir geta þó vissulega sýkst að Covid-19 og smitað aðra.
Nokkrir þættir draga úr áhrifamætti bóluefnanna og munu trúlega hækka hlutfall bólusettra meðal þeirra sem þurfa sjúkrahúsinnlögn í tölfræðinni.
* Bóluefnin eru ekki jafn áhrifarík í öllum aldurshópum. T.d. verður eldra fólk og fólk með veiklað ónæmiskerfi ekki jafn vel varið og aðrir. Þessir hópar eru viðkvæmari fyrir Covid-19.
* Virkni bóluefnanna fer þverrandi með tímanum. Eistnesk rannsókn sýndi að mótefni í blóði fóru minnkandi, þannig að bóluefni sem í upphafi hafði 90% virkni, var komið niður í 70% virkni eftir 6-7 mánuði.
* Hættan á því að bólusettir smitist vex þar sem fáir eru bólusettir vegna þess að óbólusettir smita meira. Og svo lengi sem Covid-19 gengur í samfélaginu getur veiran líka stökkbreytt sér þannig að hún standist bóluefnin betur.
Rannsóknir hafa sýnt að hættan á sjúkrahúsinnlögn er 29 sinnum meiri hjá óbólusettum en fullbólusettum.
Óbólusettir sem þurfa innlögn eru að meðaltali 20 árum yngri en þeir sem eru fullbólusettir.
3. Á AÐ BÓLUSETJA BÖRN?
Fólk undir 18 ára aldri var framan af víðast ekki bólusett nema það teldist í sérstakri áhættu.
Ein ástæðnanna var sú að börn og unglingar sluppu yfirleitt vel frá Covid-19. Delta-afbrigðið sem nú er í mestri útbreiðslu skapar hins vegar öllum erfiðari og lengri veikindi.
Í Bandaríkjunum hefur fjöldi 5-11 ára barna sem þurfa innlögn, fimmfaldast eftir að Delta-afbrigðið kom til sögunnar.
Börn, 15 ára og yngri, eru verulegur hluti óbólusettra. Víða hafa þessi börn því tekið að skipta miklu máli varðandi það markmið að ná 80% heildarbólusetningu. Þannig er t.d. í Danmörku talað um 86% þröskuld og stefnt að því að það hlutfall verði bólusett.
Þegar svo hátt hlutfall hefur verið bólusett fer hið margumtalaða hjarðónæmi að verða í sjónmáli en náist það verða allir nánast sjálfkrafa varðir.
Sú áhætta sem fylgir bólusetningu er samkvæmt rannsóknum miklu minni en hættan sem fylgir því að fá Covid-19.
4. Tekur faraldurinn aldrei enda?
Áður voru það stökkbreytingar. Nú er það ný smitbylgja sem vekur ugg í mörgum löndum.
Veirufræðingar og faraldursfræðingar hafa þó ekki áhyggjur. Hjá WHO er þess vænst að á árinu 2022 verði Covid-19 stöðugur og viðvarandi sjúkdómur sem heilbrigðiskerfi heimsins geti ráðið við.
Margir sérfræðingar telja núverandi bylgju vera síðustu verulegu ógnina en eftir hana verði svo stór hluti heimsbyggðarinnar bólusettur eða ónæmur af náttúrulegum ástæðum að hjarðónæmi muni draga verulega úr nýjum smitbylgjum og halda þeim niðri.
Þriðja sprautan eða örvunarskammturinn, virðist líka auka smitvörnina til muna og veita vernd til talsvert lengri tíma en tvær sprautur.
In case it's helpful or illustrative, I modified a graph to explain the rationale for the third "booster" mRNA immunization pic.twitter.com/rk4InUnt4D
— Prof Peter Hotez MD PhD (@PeterHotez) August 18, 2021
Hjá WHO gera menn sér vonir um að 70% heimsbyggðarinnar hafi fengið bólusetningu fyrir árslok 2022.
Birt: 19.11.2021
JEPPE WOJCIK
