Náttúran

Þrjár villtar dýrategundir sýna okkur hvernig á að snúa á dauðann

Grænlandshákarlinn staðnæmist aldrei, nakta moldvörpurottan er ónæm fyrir krabbameini og marglytta endurfæðir sjálfa sig. Lengst inni í frumum dýranna og genum þeirra vonast vísindamennirnir til að finna svarið við því hvernig mennirnir gætu viðhaldið eilífri æsku.

BIRT: 02/11/2023

Þó að við mannfólkið verðum stöðugt eldra eru til dýr sem geta snúið alfarið á dauðann með vörnum gegn krabbameini, öldrun og með því að endurfæðast.

 

1. Grænlandshákarl

Íshafið hægir á efnaskiptum hákarlsins

Þrátt fyrir að grænlandshákarlinn fari sér hægt, sé með lágan líkamshita og í mörgum tilvikum sjónlaus er hann engu að síður eitt fremsta rándýr norðurskautsins.

 

Dýrin geta orðið allt að 272 ára gömul og öllu samkvæmt ættu þau að geta orðið langtum eldri.

 

Þrátt fyrir háan aldur sleppa hákarlar þessir alfarið við krabbamein, svo og hjarta- og æðasjúkdóma sem oft leggja mennina að velli. Langlífi þeirra má rekja til aðlögunarhæfni dýranna að jökulköldu heimskautaumhverfinu sem gerir það að verkum að efnaskiptin eru í algeru lágmarki.

 

Lífið í Norður-Íshafinu hægir enn fremur á annarri líkamsstarfsemi þannig að hjartað slær aðeins tólftu hverja sekúndu og dýrin ná fyrst kynþroska hundrað ára gömul. Grænlandshákarlinn er langlífasta hryggdýr heims.

 

2. Nakin moldvörpurotta

Krabbamein sneiðir hjá harðgerðri rottu

Undir gresjunni í Austur-Afríku lifir nakta moldvörpurottan í ýmsu tilliti afar sérkennilegu lífi.

 

Dýrið er með öllu hárlaust og það prýða einkar framstæðar tennur en þar fyrir utan býr dýrið yfir einstakri getu til að komast af.

 

Rotta þessi finnur ekki fyrir sársauka, hún getur lifað án súrefnis í allt að 25 mínútur og er ónæm fyrir krabbameini. Þetta síðasta atriði hefur vakið áhuga vísindamanna á að leysa ráðgátuna um innri varnir rottunnar.

 

Þegar frumur rottunnar umbreyta næringarefnum í orku, losna, líkt og í öðrum verum, sindurefni sem valda skemmdum í frumunum, m.a. á DNA-erfðaefninu og frumuveggjunum. Þetta getur að lokum orsakað krabbamein.

 

Vísindamennirnir hafa komist að raun um að nagdýr þetta notar m.a. genin BRCA1 og ATM til að gera við DNA-erfðaefnið og verja dýrið gegn sindurefnunum. Fyrir vikið veikjast rotturnar heldur ekki af krabbameini.

 

3. Japönsk marglytta

Marglytta hverfur að fyrra þróunarstigi

Úti fyrir ströndum Japans syndir marglyttan Turritopsis dohrnii og segja má að hún sé ódauðleg.

 

Fullvaxta og kynþroska dýrið getur þvingað sjálft sig til baka að því stigi þegar dýrið var enn botnfast, ef það t.d. sveltur eða meiðist. Dýrið getur breytt sérhæfðum frumum í nýjar frumutegundir og síðan gengið í gegnum alveg nýjan lífsferil.

HÖFUNDUR: JONAS GROSEN MELDAL

© Frans Lanting/Getty Images, © Doug Perrine/NaturePL, © Takashi Murai

Lifandi Saga

Brostu! Þetta er falin myndavél

Náttúran

Skynja dýr yfirvofandi náttúruhamfarir?

Náttúran

Skynja dýr yfirvofandi náttúruhamfarir?

Heilsa

Of lítið af þessari fæðutegund á meðgöngu getur aukið hættuna á að barnið fái ADHD

Heilsa

Of lítið af þessari fæðutegund á meðgöngu getur aukið hættuna á að barnið fái ADHD

Tækni

Óvinsæl flugsæti eru öruggust

Lifandi Saga

Búdda skapaði paradís – fyrir karla

Heilsa

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

NÝJASTA NÝTT

Lifandi Saga

Afþreying í gegnum tímann: Allt frá skylmingabardögum til sirkustrúða

Heilsa

Sorg getur breyst í sjúkdóm

Maðurinn

Þátttakendur umbreyttust í böðla

Heilsa

Eyrnasuð: Þig langar ekki að upplifa það á tónleikum

Náttúran

Hættulegar moskítóflugur í Evrópu

Náttúran

Risasveppur er stærri en 100 fótboltavellir

Alheimurinn

Yfirlitið: NASA nefnir 5 draumamarkmið

Menning

Vit og vitleysa: Þökk sé stjörnuspekinni-nei fræðinni

Alheimurinn

Kína yfirtekur bakhlið tunglsins

Náttúran

Hvernig komu skordýr fram á Jörðu?

Lifandi Saga

Afþreying í gegnum tímann: Allt frá skylmingabardögum til sirkustrúða

Heilsa

Sorg getur breyst í sjúkdóm

Maðurinn

Þátttakendur umbreyttust í böðla

Heilsa

Eyrnasuð: Þig langar ekki að upplifa það á tónleikum

Náttúran

Hættulegar moskítóflugur í Evrópu

Náttúran

Risasveppur er stærri en 100 fótboltavellir

Alheimurinn

Yfirlitið: NASA nefnir 5 draumamarkmið

Menning

Vit og vitleysa: Þökk sé stjörnuspekinni-nei fræðinni

Alheimurinn

Kína yfirtekur bakhlið tunglsins

Náttúran

Hvernig komu skordýr fram á Jörðu?

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Maðurinn

Höfuðkúpan getur afhjúpað sjúkdóm

Maðurinn

Höfuðkúpan getur afhjúpað sjúkdóm

Lifandi Saga

Hreingerning í Þýskalandi:  Rætur nasisma átti að rífa upp með rótum

Lifandi Saga

Hreingerning í Þýskalandi:  Rætur nasisma átti að rífa upp með rótum

Náttúran

Geta plöntur fundið fyrir sársauka?

Náttúran

Óvænt uppgötvun á 130 ára gömlum tasmaníuúlfi

Tækni

Ormar spinna þræði sex sinnum sterkari en skothelt kevlarefni

Lifandi Saga

Fimm heppnustu manneskjur sögunnar

Vinsælast

1

Náttúran

Risasveppur er stærri en 100 fótboltavellir

2

Heilsa

Eyrnasuð: Þig langar ekki að upplifa það á tónleikum

3

Heilsa

Sorg getur breyst í sjúkdóm

4

Maðurinn

Þátttakendur umbreyttust í böðla

5

Náttúran

Hættulegar moskítóflugur í Evrópu

6

Náttúran

Hvernig komu skordýr fram á Jörðu?

1

Náttúran

Risasveppur er stærri en 100 fótboltavellir

2

Heilsa

Eyrnasuð: Þig langar ekki að upplifa það á tónleikum

3

Heilsa

Sorg getur breyst í sjúkdóm

4

Maðurinn

Þátttakendur umbreyttust í böðla

5

Náttúran

Hættulegar moskítóflugur í Evrópu

6

Náttúran

Hvernig komu skordýr fram á Jörðu?

Náttúran

Sníkill gæðir okkur fegurð

Læknisfræði

Ný tækni lokkar krabbafrumur úr felum

Jörðin

Hvenær var hnettinum skipt í tímabelti?

Lifandi Saga

Mömmustrákur tryggði bandarískum konum kosningaréttinn

Lifandi Saga

13 ódauðleg kveðjuorð

Maðurinn

Er hættulegt að halda í sér prumpinu?

Heilsa

Mold undir nöglum barna skiptir máli fyrir ónæmiskerfið

Lifandi Saga

England og Frakkland: Bestu óvinir í þúsund ár

Jörðin

Er Ísland eftirstöðvar af sokknu meginlandi?

Maðurinn

Einkabörn eru með sérstakan heila

Alheimurinn

Satúrnus: Gasplánetan með hringina fögru

Alheimurinn

Sólmyrkvi 2024 – Hvað er það og hvenær sést hann á Íslandi?

Afþreying í gegnum tímann: Allt frá skylmingabardögum til sirkustrúða

Þúsundir hermanna skemmtu fjöldanum í Róm með banvænum bardögum, hirðfífl drógu úr pólitískri spennu á miðöldum og á 19. öld voru hirðfífl og „djögglarar“ meistarar afþreyingarinnar.

Lifandi Saga

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.