Alheimurinn

Þrjú geimför eru grafin á framandi reikistjörnum.

Fönguð í sandi eftir ýmsa óheppni. Hingað til hafa 42 geimskip farist á öðrum reikistjörnum. En þessum dýra búnaði hefur ekki verið fórnað til einskis. Í miðju dauðastríðinu hafa geimskipin aflað ómetanlegrar nýrrar þekkingar og skilað mikilvægum prófunum.

BIRT: 20/11/2023

1. Vitjeppi festist á Mars

Vitjeppinn Spirit lenti eftir sex mánaða ferð til Mars í janúar 2004 – þremur vikum á undan tvíburajeppanum Opportunity.

 

Samkvæmt áætluninni átti tækið að ferðast um í 92 daga og safna jarðfræðilegum og efnafræðilegum upplýsingum. Sú áætlun var framlengd aftur og aftur.

 

Þessi litli Marsjeppi starfaði á endanum 24 sinnum lengur en ætlað var og lagði að baki 7,73 kílómetra – um 12 sinnum þá 600 metra sem til stóð í upphafi.

 

En þann 1. maí 2009 festist jeppinn í sandi í Gusevgígnum nálægt miðbaug Mars.

 

Áfram sendi hann þó gögn til jarðar fram í mars 2010, þegar tækin hættu að virka, trúlega vegna þess að hann hafði lent í of miklum kulda yfir veturinn.

 

Verkfræðingar hjá NASA og Jet Propulsion Laboratory reyndu í níu mánuði að vekja tækið aftur til lífsins, en 11 maí 2011 neyddust þeir til að lýsa yfir endalokum Spirit-leiðangursins. Opportunity entist enn lengur, eða til 2018.

 

Síðan hafa tveir vitjeppar verið sendir til Mars, Curiosity 2012 og Perserverance 2020, sem báðir gegna enn störfum fyrir NASA á Mars, en eru reyndar miklu stærri.

 

2. Brotlending vegna reiknivillu

Þegar Evrópska geimferðamiðstöðin ESA sendir geimfarið Traca Gas í átt til Mars þann 14. mars 2016 býr mikill metnaður að baki.

 

Með í för er lendingarfarið Schiparelli og saman mynda einingarnar tvær fyrsta hluta leiðangursins ExoMars, sem ætlað er að rannsaka hvort líf sé að finna á rauðu plánetunni.

 

Allt gengur samkvæmt áætlun þremur dögum fyrir komuna til Mars, þegar geimfarið losar lendingareininguna.

 

Sjálft á geimfarið að fara á braut um plánetuna og leita í gufuhvolfinu að sameindum sem gætu stafað frá lífverum, en Schiparelli er tilraunatæki sem ætlað er að prófa lendingartækni áður en ExoMars-verkefnið skili þróuðum Marsjeppa niður á yfirborðið 2020.

 

Eftir þriggja daga dvala er kveikt á Schiparelli þann 19. október og lendingarfarið tekur að hægja á sér í 122,5 km hæð.

 

Í 11 km hæð er hraðinn kominn úr 21.000 niður 1.650 km/klst og fallhlífin opnast. Hana á svo að losa í 1,3 km hæð og eldflaugar eiga eftir að það að hægja ferðina niður í 7 km hraða.

 

En öfug hæðarmæling sýnir móðurtölvunni að Schiparelli sé undir yfirborði plánetunnar og fallhlífinni er því sleppt of snemma. Schiparelli hrapar svo stjórnlaust niður á yfirborðið.

 

3. Sjálfsmorðsferð upplýsir aldur hringanna

Cassinigeimfarið dregur að sér athygli fjölmiðla um allan heim 15. september 2017, þegar það lýkur 13 ára könnunarferð sinni kringum Satúrnus og stærstu tungl hans.

 

Í áranna rás hefur Cassini gert fjölmargar stórmerkar uppgötvanir, fundið 500 metra háa ísgosstróka upp frá Enceladusi, gríðarlega storma í gufuhvolfi Satúrnusa og metanhöf á Títan.

 

Með í för var lendingarfarið Huygens, sem lenti á Títan 2005 og varð hið fyrsta – og hingað til hið eina – sem lent hefur á hnetti í ytri hluta sólkerfisins.

 

Á mikilfenglegum endaspretti tekur Cassini dýfu inn fyrir innstu hringi Satúrnusar í apríl 2017.

 

Næstu fimm mánuði fer geimfarið svo 22 hættuferðir inn á milli hringanna og plánetunnar, áður en það að síðustu tekur stefnu beint á Satúrnus sjálfan og brennur upp í gufuhvolfinu.

 

Hið vísindalega markmið þessarar sjálfsmorðsferðar var að gera endanlega út um áratuga deilur um aldur hringa Satúrnusar.

 

Og vísindamenn eru enn að vinna úr gögnunum frá þessum makalausu endalokum Cassinigeimfarsins.

HÖFUNDUR: MIKKEL MEISTER

© Claus Lunau,© NASA,

Maðurinn

Höfuðkúpan getur afhjúpað sjúkdóm

Lifandi Saga

Hreingerning í Þýskalandi:  Rætur nasisma átti að rífa upp með rótum

Lifandi Saga

Hreingerning í Þýskalandi:  Rætur nasisma átti að rífa upp með rótum

Náttúran

Geta plöntur fundið fyrir sársauka?

Náttúran

Geta plöntur fundið fyrir sársauka?

Maðurinn

Hve mikið gagnamagn rúmast í heilanum?

Náttúran

Sníkill gæðir okkur fegurð

Læknisfræði

Ný tækni lokkar krabbafrumur úr felum

NÝJASTA NÝTT

Náttúran

Býflugur: Sjö hlutir sem þú ættir að vita um mikilvægustu dýr heims 

Lifandi Saga

Brostu! Þetta er falin myndavél

Náttúran

Skynja dýr yfirvofandi náttúruhamfarir?

Heilsa

Of lítið af þessari fæðutegund á meðgöngu getur aukið hættuna á að barnið fái ADHD

Lifandi Saga

Hver var æpandi múmían?

Maðurinn

Er hægt að þreytast af fersku lofti?

Lifandi Saga

Hvers vegna lítur dagatal svona út?

Tækni

Óvinsæl flugsæti eru öruggust

Lifandi Saga

Búdda skapaði paradís – fyrir karla

Heilsa

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

Náttúran

Býflugur: Sjö hlutir sem þú ættir að vita um mikilvægustu dýr heims 

Lifandi Saga

Brostu! Þetta er falin myndavél

Náttúran

Skynja dýr yfirvofandi náttúruhamfarir?

Heilsa

Of lítið af þessari fæðutegund á meðgöngu getur aukið hættuna á að barnið fái ADHD

Lifandi Saga

Hver var æpandi múmían?

Maðurinn

Er hægt að þreytast af fersku lofti?

Lifandi Saga

Hvers vegna lítur dagatal svona út?

Tækni

Óvinsæl flugsæti eru öruggust

Lifandi Saga

Búdda skapaði paradís – fyrir karla

Heilsa

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Lifandi Saga

Mömmustrákur tryggði bandarískum konum kosningaréttinn

Lifandi Saga

Mömmustrákur tryggði bandarískum konum kosningaréttinn

Lifandi Saga

Hermaður sá heiminn á hvolfi eftir heilaskaða

Lifandi Saga

Hermaður sá heiminn á hvolfi eftir heilaskaða

Alheimurinn

Eitilhörð samkeppni um að leysa ráðgátur sólkerfisins

Læknisfræði

Soðnir kettir læknuðu nánast allt á miðöldum

Tækni

Eru eineggja tvíburar erfðafræðilega eins?

Alheimurinn

Mistök geta verið banvæn fyrir geimfara 

Vinsælast

1

Náttúran

Moskítóflugur: Hvað elska þær og hvað hata þær?

2

Heilsa

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

3

Lifandi Saga

Hver var æpandi múmían?

4

Maðurinn

Höfuðkúpan getur afhjúpað sjúkdóm

5

Náttúran

Geta plöntur fundið fyrir sársauka?

6

Tækni

Óvinsæl flugsæti eru öruggust

1

Náttúran

Moskítóflugur: Hvað elska þær og hvað hata þær?

2

Heilsa

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

3

Lifandi Saga

Hver var æpandi múmían?

4

Tækni

Óvinsæl flugsæti eru öruggust

5

Lifandi Saga

Búdda skapaði paradís – fyrir karla

6

Náttúran

Býflugur: Sjö hlutir sem þú ættir að vita um mikilvægustu dýr heims 

Lifandi Saga

Greitt fyrir Pepsi-Cola með sovéskum kafbátum

Heilsa

10 matvæli með meira C-vítamín en appelsínur

Maðurinn

Þráhyggja tekur heilann í gíslingu

Saga

Af hverju ráða Bandaríkin yfir Guantanamo?

Jörðin

Vísindamenn finna sönnun fyrir stærsta jarðskjálfta mannkynssögunnar

Maðurinn

Af hverju get ég ekki kitlað sjálfan mig?

Menning

11 dýrustu málverk heims

Maðurinn

Hversu lengi getum við lifað án matar?

Lifandi Saga

,,Kjarnorkusprengjurnar voru ástæða uppgjafar Japana“

Maðurinn

Hvað verður um líkamann eftir jarðarförina?

Maðurinn

Geta siðblindir lifað eðlilegu lífi?

Tækni

Vetnisflugvél fer sína fyrstu mönnuðu ferð

Býflugur: Sjö hlutir sem þú ættir að vita um mikilvægustu dýr heims 

Vel snyrtir garðar og landbúnaður á iðnaðarskala felur í sér að býflugur jarðar skortir bæði heimili og fæðu. Og að sama skapi ráðast örlög okkar af þessum iðnu frjóberum. Hér getur þú lesið um hvers vegna við getum ekki verið án þeirra og eins hvað þú gætir gert til að hjálpa býflugum.

Náttúran

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is