Maðurinn

Þrjú örugg ráð til að tryggja gott morgunskap

Þú getur ráðið því í hvernig ástandi þú vaknar á morgnana, ef þú fylgir þremur einföldum ráðum, segja vísindamenn að baki nýrri rannsókn.

BIRT: 01/11/2023

Flest þekkjum við trúlega þá óþægindatilfinningu að vera vakin upp úr djúpum svefni af miskunnarlausri vekjaraklukku.

 

En hvers vegna vöknum við stundum hress og endurnærð en erum aftur á móti stundum svo þreytt að við eigum jafnvel erfitt með að ná til biðtakkans á vekjaranum?

 

Vísindamenn hjá Kaliforníuháskóla hafa unnið rannsókn á 833 fullorðnum. Niðurstöðurnar sýna að við getum ráðið því sjálf hvernig okkur líður á morgnana með því að fylgja þremur einföldum ráðum – og í samhenginu skipta genin engu máli.

 

Leyndardómurinn er þríþættur

Í tvær vikur báru þátttakendur sérstök armbandsúr sem skráðu alla líkamsvirkni, svefnlengd og svefngæði. Þátttakendur fengu líka þrenns konar morgunmat sem var skráður í samhengi við ástand þeirra um morguninn og yfir daginn. Glúkósi í blóði var líka mældur.

 

Stór hluti þátttakenda var tvíburar, enda hjálpaði það vísindamönnunum að einangra mismun með tilliti til erfðaþátta.

 

Tölurnar sýndu að leyndardómurinn að baki vel heppnuðum morgni byggist á þremur þáttum: nægri hreyfingu daginn áður, nægum svefni og svo réttum morgunmat.

 

Hver þáttur skiptir máli

Einn vísindamannanna er Raaphael Valla hjá Kaliforníuháskóla í Berkeley. Hann útskýrir að hver þessara þátta sé mikilvægur ef við viljum vakna hress, úthvíld og ekki síst vera í góðu formi allan daginn.

 

„Ef þú sefur lengur en venjulega vaknarðu hressari. Þú nærð sama árangri með góðri hreyfingu daginn áður. Hver og einn þessara þátta leiðir af sér bætingu,“ útskýrir hann í fréttatilkynningu.

 

Góður nætursvefn

Versti morgunmaturinn reyndist sá sem innihélt mikið af sykri sem vissulega hafði hressandi áhrif í byrjun en leiddi svo til syfju megnið af deginum.

 

Bestu áhrifin hafði morgunmatur með miklum heilkornaafurðum og grófu grænmeti – svonefndum flóknari kolvetnum.

 

Það kom síður á óvart að svefntíminn skyldi reynast hafa afgerandi áhrif en niðurstöðurnar leiddu í ljós að 7-9 tíma svefn er nauðsynlegur til að vera morgunhress.

Sameindir sem svæfa og vekja

Allan sólarhringinn stendur barátta vökusameindanna orexíns og svefnsameindanna adenósíns. Orexín sigrar á morgnana en adenósín á kvöldin.

 

Á morgnana tekur heilinn að framleiða vökusameindina orexín sem virkjar taugafrumur og vekur þannig heilann.

 

Yfir daginn safnast upp úrgangsefnið adenósín. Þessar sameindir virka svæfandi og vagga heilanum þannig í svefn.

 

Síðari hluta dags dregur úr framleiðslu orexíns en orkunotkun heilans veldur uppsöfnun adenósíns. Þreytan vex smám saman.

 

Yfir nóttina umbreytist adenósín í orkusameindirnar ATP. Þegar líkamsklukkan fer aftur að framleiða orexín, vaknar heilinn.

Hvers vegna hreyfing virðist bæta athyglina og morgunskapið vita vísindamennirnir ekki en þeir vekja athygli á því að líkamshreyfing er almennt nauðsynleg góðu heilbrigði og bætir líka skaplyndi.

HÖFUNDUR: NANNA VIUM

Shutterstock, © Jynto/Wikimedia Commons

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Lifandi Saga

Hvernig varð Rússland svona stórt?

Maðurinn

Svona gróa sár

Tækni

Gervigreindin getur nú spáð fyrir um líf og dauða

Maðurinn

Þannig þekkjast félagsblindir

Lifandi Saga

Dr. Kellogg rak út djöfulinn með kornflexi 

Maðurinn

Nú verða þessi börn hávaxnari en jafnaldrar þeirra

Maðurinn

4.000 ára gömul steinhella reyndist vera fjársjóðskort

Menning og saga

Hver átti hugmyndina að táknunum fyrir karla og konur?

Náttúran

Sjáið heiminn með augum hunda

Lifandi Saga

Raðmorðingi sigraði í sjónvarpsþætti

Náttúran

Apar þekkja gamla vini

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is