Mönnunum fjórum verður sjóðandi heitt þegar eikarhurðinni er hrundið upp á gátt.
Hitinn í baðstofunni er kærkomin tilbreyting frá rökum regnúðanum úti fyrir og mennirnir stynja af vellíðan þegar þeir sökkva sér ofan í heitt vatnið í körunum.
Brátt fellur ró yfir baðstofuna á meðan mennirnir nudda á sér húðina, kemba hár sitt og hreinsa neglur og eyru.
Þannig gætu laugardagarnir hafa verið á tímum víkinganna þegar þeir þyrptust saman kringum baðvatnið.
Eins og flestir Íslendingar vita táknar dagaheitið „laugardagur“ þann dag þegar menn lauguðu sig, þ.e. fóru í bað.
Hugtakið er aðeins eitt margra sem sýna fram á að víkingar voru langt á undan samtímanum hvað snerti útlit og líkamlegt hreinlæti.
Giftar konur og aðalsdætur kiknuðu í hnjáliðunum í nálægð við víkinganna, segir í engilsaxneskum annál.
Hugmyndir margra um skítuga, sóðalega stríðsmenn sem lyktuðu illa, litu út og hegðuðu sér líkt og villidýr, standast engin rök.
Sé miðað við aðra hluta Evrópu voru víkingarnir nýtískuleg glæsimenni með yndisþokka, sjálfstraust og fallegt hár.
Norðurlandabúar voru hreinlegastir allra Evrópubúa
Víkingarnir gerðu sér far um að vera fallega til fara. Þó svo að þeir verðu mörgum mánuðum í ránsferðir var hreinlætið ávallt í fyrirrúmi.
Sem dæmi má nefna að þegar sænskir víkingar sömdu um frið við Austrómverska ríkið árið 907, eftir áratuga langa blóðuga bardaga, sömdu þeir um að fá ótakmarkaðan aðgang að baðhúsum þegar langskip þeirra legðust að höfn í hafnarborgum stórveldisins.
Einum 14 árum síðar varð hópur víkingakaupmanna á vegi arabíska sendifulltrúans Ibn Fadlan við ána Volgu.
Arabinn veitti því eftirtekt að ambátt ein sótti vatnsfötu á hverjum morgni. Hún færði húsbónda sínum vatnið sem bæði „þvoði hár sitt og greiddi í baðkerinu. Síðan snýtti hann sér og hrækti í baðvatnið“.
Þegar maðurinn hafði lokið sér af bar ambáttin vatnsfötu til hinna mannanna sem gerðu slíkt hið sama.
„Aldrei fyrr hafa Bretar hræðst jafn skelfilega og raunin var þegar heiðingjarnir áttu í hlut,“ ritaði munkur nokkur um árás víkinga á klaustrið í Lindisfarne árið 793 e.Kr.
Munkar rægðu víkingana
Margir fordómar nútímans um víkingana eiga rætur að rekja til enskra munka sem felldu í letur skröksögur um Norðurlandabúana.
Fyrstu frásagnirnar af víkingum voru ritaðar af kristnum munkum á Englandi á ofanverðri 8. öld. Munkarnir urðu iðulega fyrir árásum víkinga, sakir þess að þeir reyndu ekki að verja eigur sínar, heldur stungu af eða biðu dauðdaga síns.
Grimmilegt háttalag Norðurlandabúanna gerði það að verkum að munkarnir lýstu þeim sem blóðþyrstum villimönnum. Sagnfræðingar í dag eru þess hins vegar fullvissir að flestir víkingar hafi lifað friðsamlegu lífi innan um Englendinga.
Og þó svo að víkingar hafi lagst í grimmilegar ránsferðir áttu þeir sér einnig fágaða menningu í tengslum við ljóðagerð og sagnalist.
Ibn Fadlan virti þvottaathöfnina fyrir sér af mestu fyrirlitningu og sagði Norðurlandabúana vera „þá skítugustu af öllum mönnum sem Alla hefði skapað“.
Maðurinn var múslími og sem slíkur vanur því að þvo sér með hreinu vatni fimm sinnum á dag fyrir bænagjörð.
Daglegur þvottur víkinganna var eiginlega alveg á skjön við venjur Evrópubúa þess tíma sem aðeins fóru í bað einu sinni til tvisvar á ári.
Konurnar elskuðu víkingana
Þegar norrænir víkingar hernámu og settust að á Bretlandseyjum á ofanverðri 9. öld komust Engilsaxarnir brátt á snoðir um að stríðsmennirnir legðu mikla áherslu á útlit sitt.
Munkur að nafni John af Wallingford ritaði m.a. í króníku sína í kringum árið 1200 að norrænir víkingar „hefðu fyrir sið, í samræmi við venjur heimalandsins, að greiða hár sitt alla daga og baða sig á hverjum laugardegi, skipta oft um fatnað og að vekja athygli á sér með mörgum áþekkum, fánýtum uppátækjum“.
Hégómlegir Danir orsökuðu mikinn harm og króníkuhöfundurinn sagði þá hafa valdið „miklum átökum og deilum í ríkinu“.
Skartgripir og greitt hár voru hluti af þeim vopnum sem víkingarnir notuðu þegar átti að heilla konur.
Margir reiðir Engilsaxar kvörtuðu meira að segja til konungsins yfir þessum hreinlegu víkingum. Ástæðan var ekki hvað síst sú að vel hirtir Norðurlandabúarnir féllu engilsaxneskum konum einkanlega vel í geð.
Þeir „narra til sín giftar konur og lokka dætur ættgöfugra manna til að gerast frillur sínar“, ritaði Wallingford.
Dönsku víkingarnir í Englandi voru ekki þeir einu sem gengust upp í útlitinu.
Uppgröftur fornminja hefur leitt í ljós að fegurðarímyndin var einnig ofarlega í hugum sænskra, norskra og íslenskra víkinga.
Sem dæmi má nefna að fundist hafa naglahreinsarar, tannstönglar og hártangir í gröfum margra víkinga um gjörvöll Norðurlönd. Gera má ráð fyrir að ofangreindir hlutir hafi verið algeng eign meðal víkinga.
Óaðfinnanlegt hár
Eitt af því sem hvað oftast finnst frá víkingaöld eru hárgreiður úr beini eða viði. Víkingarnir geymdu greiður sínar iðulega í öskjum til að varðveita greiðutennurnar og gera má ráð fyrir að greiður hafi verið mikils virði.
Víkingunum var ákaflega annt um hár sitt. Sumir þeirra lýstu t.d. hár sitt um nokkur litbrigði með sterkri sápu. Um tíma sagði hártíska karlmanna fyrir um að þeir skyldu vera með öfuga „Svíaklippingu“, þ.e. síðan topp og stutt hár í hnakkanum.
Hárklipping þessi er nefnd í fornu ensku bréfi þar sem maður nokkur hvetur bróður sinn til að fylgja engilsaxneskum sið og að falla ekki fyrir „dönsku tískunni“.
Víkingar með virðingu fyrir sjálfum sér áttu jafnframt að hirða um skegg sitt. Fræðimenn hafa rekist á allt frá alskeggi yfir í yfirskegg og geithafursskegg á gömlum tréristum. Sameiginlegt öllum hárvexti var að hár var vel hirt og greitt.
LESTU EINNIG
Fallegri klippingu og ilmandi, nýþvegnum líkama fylgdu að sjálfsögðu hrein, fögur klæði.
Persneskan landkönnuð á t.d. að hafa rekið í rogastans þegar hann veitti athygli hágæðafatnaðinum sem Norðurlandabúar klæddust á 10. öld.
Arabíski króníkuritarinn Ibn Rustah lýsir því svo kringum árið 1000 að víkingar hafi verið „snyrtilega til fara“ og átt vandaðan fatnað.
Líkt og í dag var tískan í þá daga einnig breytileg og gat verið ólík frá einu héraði til annars. Um tíma gengu t.d. allir karlar í rauðum eða bláum pokabuxum.
Þá þekktu þeir að sama skapi vel munaðarvarning sem mátti nota til að skreyta með fatnað, svo sem eins og skrautborða úr silki eða þræði úr gulli og silfri.
Armbönd, hálsfestar og verndargripir gátu breytt ásýnd hvaða víkings sem var, einkum þó ef skartið var úr gulli eða rafi.
Óhreinindi voru refsiverð
Glysgirni víkinganna jaðraði við þráhyggju í augum samtímans og þess ber að geta að Norðurlandabúar samþykktu lög sem vörðu réttinn til að ástunda hreinlæti líkamans.
Samkvæmt Grágás, hinni fornu lagaskrá og lögskýringarriti Íslendinga, var refsivert að kasta óhreinindum á annan mann í því skyni að niðurlægja hann.
Sama máli gegndi ef maður hrinti öðrum manni í „vatn, þvag, mat eða eðju“, óháð því hverja ástæðu hann teldi sig hafa fyrir slíku athæfi.
Örfáum öldum eftir gullöld víkinganna fór hreinlæti hins vegar aftur úr tísku á Norðurlöndum. Í kringum árið 1500 voru læknar í Evrópu farnir að reka áróður fyrir því að vatn gæti leitt af sér faraldra.
Sú skoðun var við lýði næstu 300 árin. Þó eimdi áfram eftir af arfleifðinni eftir hina snyrtilegu og fagurlega klæddu víkinga því betri borgarar héldu áfram að snyrta hár sitt, nota fegrunarefni og ganga í tískufötum.
Lestu meira um víkingana
Richard Vaughan: The Chronicle Attributed to John of Wallingford, Offices of the Royal Historical Society, 1958
Thor Ewing: Viking Clothing, The History Press ltd,, 2006
Ibn Fadlan: Ibn Fadlan and the Land of Darkness – Arab Travellers in the Far North, Penguin Classics, 2011
