Leysigeislar hafa mikla sérstöðu innan eðlisfræðinnar. Leysiljós er aðeins á einni bylgjulengd. Allar eindir hegða sér nákvæmlega eins og allar bylgjur hafa sömu stefnu. Þetta er það sem einkennir leysigeislann.
Nú hefur hollenskum vísindamönnum tekist að skapa efnisgeisla sem hegðar sér eins og ljós.
Í meginatriðum lukkaðist þetta fyrst fyrir allnokkrum árum en lengst af aðeins í örstutta stund í senn.
Afrek hollensku vísindamannanna nú felst í því að þeim hefur tekist að fá frumeindirnar til að hegða sér allar eins og alveg stöðugt.
Frumeindir kældar
Á sama hátt og ljós berst í bylgjuformi segja lögmál skammtafræðinnar að frumeindir megi líka skilja sem bylgjur.
Venjuleg leysibyssa sendir frá sér samfelldar bylgjur ljóseinda en frumeindaleysibyssa skýtur aftur á móti samfelldum bylgjum efniseinda.
Frumeindaleysirinn byggist á því sem kallast Bose-Einstein-þéttni eða BEC, þar sem C stendur fyrir „condenser“. Þetta er ástand þar sem efnið telst ekki í föstu, fljótandi né gasformi.
Sýndarmynd af því hvernig frumeindir færast sem samfelldur bylgjustraumur. Stöðugt bætast við nýjar frumeindir (blátt) í Bose-Einstein-þéttinn í miðjunni. Í rauninni eru frumeindirnar ekki sýnilegar berum augum.
Fyrst tókst að skapa frumeindaleysi fyrir 25 árum.
Þéttirinn dugði þó aðeins í skamma stund en síðan þurfti að skipta áður en unnt var að skjóta nýju flæði efniseinda. Það þurfti sem sagt að bæta við nýkældum efniseindum jafnóðum og frumeindageislinn yfirgaf leysibyssuna.
Forsvarsmaður verkefnisins, Florian Schreck hjá Amsterdamháskóla segir vandamálið hafa verið leyst með því að hanna kerfi þar sem frumeindirnar sáu stöðugt til þess að halda hver annarri í kælingu.
Með efnisleysibyssunni komast menn nú nær því að finna myrkt efni og myrka orku í geimnum ásamt því að greina þyngdarbylgjur og auðvelda stjórn geimskipa.
