Af hverju er kalt í mikilli hæð?

Heitt loft leitar upp í meiri hæð. Ætti þá ekki að vera hlýrra eftir því sem ofar dregur?

BIRT: 14/01/2023

LESTÍMI:

< 1 mínútur

Það er rétt að heitt loft leitar upp á við. Þegar loftið er heitt er langt milli sameinda og loftið verður því léttara.

 

Í köldu lofti liggja sameindirnar þéttar saman og kalt loft er því þungt. Á uppleiðinni losar loft smám saman hitaorku sína út í umhverfið. Að lokum verður loftið kalt og leitar þá aftur niður á við. Niðri við yfirborð jarðar hitnar það af hitageislun úr jarðvegi og leitar þá upp aftur.

 

Þessi eilífa hringrás er ástæða þess að loftið verður svalara þegar komið er upp í fjöll. Þéttni loftsins er líka áhrifavaldur. Því hærra sem loftið fer, því þynnra verður það og á erfiðara með að halda í sér hita.

 

Árið 1898 gerði franski eðlisfræðingurinn Teisserence de Bort merkilega uppgötvun: Þegar loftbelgur með heitu lofti hafði náð 10-13 km hæð hætti lofthitinn að minnka. Hann nefndi þetta lag í gufuhvolfinu heiðhvolf.

 

Og árið 1913 gerði annar franskur eðlisfræðingur, Charles Fabry, enn nýja uppgötvun: Í ákveðnum lögum heiðhvolfsins tók hitinn að hækka aftur. Fabry hafði uppgötvað ósonlagið sem er í 20-30 km hæð. Nú vitum við að loft hitnar í þessari hæð vegna þess að ósonlagið drekkur í sig mikið af hitageislun sólar.

BIRT: 14/01/2023

HÖFUNDUR: Ritstjórn

HÖFUNDARÉTTUR MYNDA: Shutterstock

vinsælustu greinarnar

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is