Þegar eldsneyti stjörnu þrýtur þenur hún sig út í dauðateygjunum og getur þá stækkað allt að milljónfalt og gleypt í sig allt sem er innan seilingar, líka sínar eigin reikistjörnur.
Stjörnufræðingar hafa áður greint ummerki um deyjandi sólstjörnur, ýmist skömmu áður eða skömmu eftir að þær hafa gleypt í sig reikistjörnu en aldrei náð að fanga sjálft augnablikið – þegar heil veröld hverfur.
Nú hafa vísindamenn hjá MIT, Harvardháskóla og Caltech í fyrsta sinn náð að greina mikinn ljósblossa frá því augnabliki þegar reikistjarna á stærð við Júpíter sogaðist inn í gufuhvolf stjörnu sinnar og hvarf síðan inn í stjörnuna sjálfa.
Þetta virðist meira að segja hafa gerst í okkar eigin stjörnuþoku í um 12.000 ljósára fjarlægð frá jörðu – nálægt stjörnumerkinu Erninum.
Þarna sáu stjörnufræðingar að ein tiltekin stjarna tók allt í einu að hegða sér undarlega.
„Eina nóttina tók ég eftir stjörnu sem virtist hafa hundraðfaldað birtu sína úr nánast engu á einni viku,“ útskýrir Kishalay Dei sem veitti rannsókninni forstöðu, í tilkynningu.
„Þetta líktist ekki neinu sólstjörnugosi sem ég hafði áður séð á ævinni,“ segir hann.
Getur leitt í ljós örlög jarðar
Fyrst héldu vísindamennirnir sig vera að sjá sprengibirtu frá gamalli og þéttri, hvítri stjörnu, svonefndum hvítum dverg sem sogar til sín gas og efni frá hinni stjörnunni í tvístirni.
En við nánari skoðun í Keck II-sjónaukanum á Mauna Kea á Hawaii, reyndist sú tilgáta ekki standast. Stjörnufræðingarnir fundu nefnilega hvorki ummerki um vetni né helíum sem yfirleitt eru til staðar þegar stjarna sogar efni frá annarri.
Sjáðu hvernig vísindamenn uppgötvuðu Dauðastjörnuna hér:
Nú voru þess vegna líka skoðaðar innrauðar mælingar, m.a. frá NEOWISE-geimsjónaukanum og þær leiddu í ljós að á eftir öfluga, heita ljósblossanum fylgdi langt tímabil, þegar stjarnan spúði kaldara efni út í geiminn.
Þessa atburðarás gátu stjörnufræðingarnir einungis skýrt með því að gömul stjarna væri tekin að þenjast út og að yfirborð hennar hefði náð alla leið út til plánetu sem þar með lenti í mánaðarlöngum og kröppum dauðadansi við sólstjörnuna sem á endanum gleypti plánetuna.
Ein af ástæðum þess að vísindamönnum þykir spennandi að sjá slíkan atburð er sú staðreynd að mjög trúlega eru þeir þarna að fá eins konar forsýningu á örlögum jarðarinnar, þegar sólin okkar hefur brennt upp öllu eldsneyti sínu, tekur að þenjast út og gleypir allar innri reikistjörnurnar – vel að merkja ekki fyrr en eftir svo sem fimm milljarða ára.
Pólstjarnan er leiðarvísir á næturhimni
Nóvember 2023: Hún er miðja næturhiminsins og hefur leiðbeint sjómönnum í þúsundir ára. Pólstjarnan er ein af þekktustu stjörnum himingeimsins – og þú getur auðveldlega séð hana með eigin augum.
Lestu einnig:
„Við sjáum þarna fyrir okkur framtíðarörlög jarðarinnar,“ segir Kishalay Dei.
„Verði önnur menning að horfa á okkur úr 10.000 ljósára fjarlægð úti í geimnum, þegar sólin gleypir jörðina, má einmitt vænta þess að sólin virðist skyndilega bjartari og fari að spúa frá sér efni en myndi síðan rykský í kringum sig áður en hún fellur saman aftur,“ segir hann.
