Alheimurinn

Er alheimurinn allur jafn gamall?

Einstein sagði að tíminn væri afstæður allt eftir því hvar maður er staddur í alheiminum. Þýðir þetta að aldur alheimsins sé annar, séður frá einhverri fjarlægri stjörnuþoku?

BIRT: 17/11/2022

Svarið er bæði já og nei. Ákefð bakgrunnsgeislunar í geimnum sem afhjúpar hve langur tími er liðinn frá Miklahvelli, er hin sama óháð því hvert við lítum í alheiminum.

 

Þessi ákefð samsvarar geislun frá svonefndum svörtum himinhnetti þar sem hitinn er aðeins 2,7 gráðum yfir alkuli og þetta segir okkur að alheimurinn sé 13,8 milljarða ára gamall.

 

Að þessu leyti er allur alheimurinn jafn gamall. En þetta lítur ekki svona út frá hvaða punkti í alheiminum sem vera skal.

Massi og hraði hægja á tímanum

Tíminn verður fyrir áhrifum af massa og hreyfingu og þess vegna gengur klukka í gervihnetti öðruvísi en á jörðu niðri.

1. Þyngd hægir á tímanum

Því nær sem við erum miðpunkti þyngdarafls, því hægar líður tíminn – utan frá séð – Klukka á jörðinni gengur því hægar en klukka langt frá yfirborði jarðar.

2. Hraði seinkar klukkunni

Tíminn virðist líða hægar hjá hlut sem er á hreyfingu miðað við stöðu okkar. Séð frá jörðu virðist klukka sem hreyfist fram hjá okkur ganga hægar en okkar klukka.

3. Fjarlægð nær jafnvægi

Gervihnettir eru langt frá jörðu en hreyfast líka frá okkur séð. Í 3.174 km hæð myndast jafnvægi milli áhrifa þyngdaraflsins og hraðans.

Hin almenna afstæðiskenning Einsteins segir okkur að á himinhnetti með annað þyngdarafl en við finnum, muni tíminn skynjast á annan hátt. Þetta fyrirbrigði hefur t.d. áhrif á klukkur í gervihnöttum.

 

Sérstaka afstæðiskenningin segir okkur að tíminn líði hægar hjá þeim sem eru á hreyfingu frá okkar sjónarhorni.

 

Séð frá stjörnuþoku sem ferðast á því nær ljóshraða í samanburði við bakgrunnsgeislunina, virðist aldur alheimsins mun minni en séð frá öðrum stöðum í alheiminum.

Í Viking-ferðum NASA til Mars voru gerðar mælingar sem staðfestu kenningar Einsteins um afstæði tímans.

Slík stjörnuþoka gæti t.d. hafa myndast einum milljarði ára eftir Miklahvell og síðan náð 99% af ljóshraða með þyngdarorkusamskiptum við aðrar stjörnuþokur.

 

Séð með okkar augum eru liðnir 12,8 milljarðar ára síðan þessi stjörnuþoka myndaðist en frá henni séð hefðu aðeins liðið 1,8 milljarðar ára.

 

En þegar stjörnuþokan og íbúar hennar hefðu minnkað hraðann í hlutfalli við bakgrunnsgeislunina, væru íbúarnir – rétt eins og við – staddir í 13,8 milljarða ára gömlum alheimi.

HÖFUNDUR: NIELS HALFDAN HANSEN

© Shutterstock & Lotte Fredslund, Nasa

Náttúran

Krabbar hafa farið sömu ferðina 17 sinnum

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Lifandi Saga

Ísraelski vígamaðurinn: Vill lifa í friði með Palestínumönnum

Maðurinn

Er hægt að verða gráhærður á einni nóttu?

Heilsa

Hrotur geta verið vísbending um hjartasjúkdóm: Einn hópur er í sérstakri áhættu

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Gæludýr koma í veg fyrir offitu og ofnæmi meðal barna

Náttúran

Hvernig bárust kettir til Ameríku?

Heilsa

Er mikið um kyrrsetu hjá þér í vinnunni? Þá getur kaffi lengt líf þitt samkvæmt stórri rannsókn.

Heilsa

Lækning gegn útbreiddum meltingartruflunum finnst í flestum eldhúsum.

Vinsælast

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

3

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

4

Jörðin

Jörðin eftir manninn

5

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

6

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

3

Jörðin

Jörðin eftir manninn

4

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

5

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

6

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Heilsa

Læknar hafa grætt heilt auga í mann

Maðurinn

Nú geta vísindamenn ráðskast með drauma okkar

Tækni

140.000 veirutegundir hafa fundist í þarmaflórunni

Maðurinn

Kornabörn þekkja móðurmálið sitt

Læknisfræði

Hvers vegna fáum við ofnæmi?

Maðurinn

Lamaður maður gengur fyrir eigin hugarafli

Lifandi Saga

Dans indíána orsakaði blóðbaðið við Wounded Knee

Heilsa

Rannsókn: Tæp skeiðfylli af þessari fitutegund daglega dregur úr hættu á heilabilun

Maðurinn

Er hollt að gefa blóð?

Tækni

Vandamál sem gat orðið aðkallandi

Maðurinn

Efnaskiptin eru stöðug frá 20 til 60 ára aldurs

Maðurinn

Er siðblindingi á vinnustaðnum þínum?

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Er sólarvörn yfirhöfuð nauðsynleg ef dvalið er í skugga mestallan daginn?

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.