Á því leikur enginn vafi að hægt er að deyja úr hræðslu. Það er meira að segja hægt að deyða aðra með því að hræða þá.
Árið 2009 var Bandaríkjamaður dæmdur í ævilangt fangelsi fyrir að hræða til dauða 79 ára gamla konu, sem hann braust inn hjá.
Konan varð svo skelfd yfir að sjá ókunnugan mann inni á heimili sínu að hún fékk hjartaáfall og lést.
Líkt og við á um aðrar æðri dýrategundir bregst maðurinn við ótta með svonefndum „ótta- eða bardagaviðbrögðum“.
Þegar það gerist myndast nánast samstundis streituástand í líkamanum og hann bregst fyrir vikið hratt og markvisst við.
Viðbrögðin myndast í heilanum sem sendir boð um sympatíska taugakerfið í nýrnahetturnar um að framleiða streituhormónin adrenalín og nóradrenalín.
Heilinn eykur og minnkar óttann
Þegar við skynjum hugsanlega ógn myndast ósjálfrátt ótti í heilasvæðinu sem kallast mandla. Meðvitund okkar einblínir á ógnina en skynsemishluti heilans metur hvort hætta steðji að okkur í raun og veru.
Ógn virkjar möndluna
Þegar skynfærin skynja eitthvað sem hræðir okkur, t.d. ef við sjáum eitthvað skelfilegt, berast taugaboð til möndlunnar, þar sem unnið er úr neikvæðum tilfinningum. Meti mandlan sem svo að við séum í hættu stödd sendir hún boð út í líkamann um að framleiða streituhormón.
Meðvitundin beinist að hættunni
ACC-heilasvæðið í heilaberki ennisblaðanna beinir athygli okkar að því sem er mikilvægast að einblína á. Í heilasvæði þessu er einblínt á hættur og boð berast til möndlunnar sem eykur enn á óttann.
Skynsemin dregur úr óttanum
Heilasvæðið vmPFC í fremri og neðri hluta ennisblaðanna tengist sjálfsstjórn og skynsamlegri ákvarðanatöku. Ef svæði þetta metur sem svo að hættan sé óveruleg berast boð þar að lútandi til möndlunnar, sem dregur úr óttanum.
Heilinn eykur og minnkar óttann
Þegar við skynjum hugsanlega ógn myndast ósjálfrátt ótti í heilasvæðinu sem kallast mandla. Meðvitund okkar einblínir á ógnina en skynsemishluti heilans metur hvort hætta steðji að okkur í raun og veru.
Ógn virkjar möndluna
Þegar skynfærin skynja eitthvað sem hræðir okkur, t.d. ef við sjáum eitthvað skelfilegt, berast taugaboð til möndlunnar, þar sem unnið er úr neikvæðum tilfinningum. Meti mandlan sem svo að við séum í hættu stödd sendir hún boð út í líkamann um að framleiða streituhormón.
Meðvitundin beinist að hættunni
ACC-heilasvæðið í heilaberki ennisblaðanna beinir athygli okkar að því sem er mikilvægast að einblína á. Í heilasvæði þessu er einblínt á hættur og boð berast til möndlunnar sem eykur enn á óttann.
Skynsemin dregur úr óttanum
Heilasvæðið vmPFC í fremri og neðri hluta ennisblaðanna tengist sjálfsstjórn og skynsamlegri ákvarðanatöku. Ef svæði þetta metur sem svo að hættan sé óveruleg berast boð þar að lútandi til möndlunnar, sem dregur úr óttanum.
Hormónarnir berast með blóðinu um allan líkamann og gera það m.a. að verkum að púlsinn hækkar og andardráttur verður örari, meltingin stöðvast og mikið magn blóðs berst til vöðvanna.
Jafnframt valda efnaskiptin niðurbroti glókósa og fitu, þannig að vöðvarnir geti afkastað sem mestu. Þó svo að streituviðbrögðin séu gagnleg við hættulegar aðstæður verður álagið á líkamann að sama skapi gífurlegt.
Hjartað er sérlega næmt fyrir öllu adrenalínmagninu, sem hætt er við að komið geti verulegri óreglu á hjartsláttinn. Þannig verður hjartað ekki lengur fært um að dæla blóðinu af fullum krafti um líkamann og við eigum á hættu að deyja.
LESTU EINNIG
