Alheimurinn

Fjarpláneta eykur líkur á óþekktri plánetu hér

Rannsókn á braut fjarplánetunnar í 336 ljósára fjarlægð styrkir þá kenningu að í sólkerfi okkar leynist reikistjarna sem menn hafa enn ekki fundið.

BIRT: 09/05/2022

Um áratugaskeið hafa stjörnufræðingar leitað að óþekktri plánetu í sólkerfinu, hinni svonefndu Plánetu 9. Samkvæmt kenningunni ætti þessi pláneta að vera 13-26 sinnum lengra frá sólinni en ystu plánetur sem þekktar eru.

 

Pláneta 9 hefur aldrei fundist en brautir sex minni himinhnatta í útjaðri sólkerfisins þykja benda til að þessir hnettir verði fyrir áhrifum óþekkts himinhnattar sem gæti verið um tífalt þyngri en jörðin.

Sex smáhnettir afhjúpa Plánetu 9

Kenningin um hina óþekktu Plánetu 9 byggist á athugunum á brautum sex smáhnatta úti í Kúíperbeltinu. Brautir þeirra (blátt) verða ekki skýrðar öðruvísi en að smáhnettirnir verði fyrir áhrifum frá þyngdarafli stærri himinhnattar í mikilli fjarlægð (rautt) og á mjög aflangri braut um sólu.

Ef Pláneta 9 er til má líklega lýsa henni svona:

Gerð: Gaspláneta.

Þvermál: 2-4 sinnum jörðin.

Massi: 10 sinnum jörðin eða 0,6 sinnum Neptúnus.

Fjarlægð til sólar: 400-800 sinnum lengra en jörðin.

Sporbraut: 10.000-20.000 ár.

Veikleiki kenningarinnar um Plánetu 9 er sá að stjörnufræðingum hefur fram að þessu þótt ólíklegt að svo stór pláneta geti hafnað á stöðugri braut í svo mikilli fjarlægð frá sólinni. En nú sýna rannsóknir á fjarplánetu í 336 ljósára fjarlægð frá jörðu að það gæti sem best staðist.

 

Fjarpláneta líkist Plánetu 9

Þessi fjarpláneta kallast HD 106906 b og snýst um tvístirni sem aðeins er um 15 milljón ára gamalt.

 

Vísindamenn hjá Kaliforníuháskóla í BNA hafa fylgst með plánetunni síðan 2004 og geta slegið því föstu að braut hennar sé aflöng og stöðug og hún sé að meðaltali í 25 sinnum meiri fjarlægð frá tvístirninu en sem nemur fjarlægð Neptúnusar frá sólu – sem sagt ámóta fjarlægð og gæti verið frá sólinni út til Plánetu 9 í okkar sólkerfi.

 

Of stór fyrir staðsetningu

HD 106906 b er 11 sinnum stærri en Júpíter. Svo stórar plánetur geta ekki myndast í svo mikilli fjarlægð frá móðurstjörnunni og vísindamenn hafa þess vegna reynt að reikna út hvernig þessi pláneta gæti hafa myndast.

Nýrri plánetu slöngvað burtu

Fjarplánetan HD 106906 b myndaðist að líkindum skammt frá móðurtvístirninu en þeyttist síðan út á miklu fjarlægari braut. Svipuð örlög gætu hafa beðið ungrar plánetu í sólkerfi okkar.

1. Nýja plánetan nálgast móðurtvístirni sitt

Fjarplánetan HD 1065906 b myndast í gas- og rykskífu sem snýst hratt um tvístirnið. Núningsmótstaða í skífunni dregur úr hraða plánetunnar sem þá tekur að færast innar og nær móðurtvístirninu (græn ör).

2. Þyngdarafl tvístirnisins þeytir plánetunni út

Stjörnurnar tvær innst í sólkerfinu snúast hvor um aðra og það veldur miklum þyngdaráhrifum í grennd við þær. Þegar plánetan er komin mjög nálægt þeyta þessir kraftar henni út á við, frá tvístirninu (rauð ör).

3. Stjarna á leið hjá stöðvar spíralinn

Spíralhreyfingin fleytir plánetunni æ utar í hverri hringferð en áður en hún nær að yfirgefa sólkerfið alveg verður hún fyrir þyngdaráhrifum stjörnu sem á leið hjá (gul ör). Þyngdarafl ókunnu stjörnunnar beinir plánetunni á stöðuga en mjög aflanga braut (blá ör).

Þeir telja hugsanlegt að þyngdaráhrif tvístirnisins hafi þeytt plánetunni út á við í spíralhreyfingu en þriðja stjarna sem átt hafi leið hjá, hafi svo læst braut plánetunnar fastri.

 

Vísindamennirnir telja hið sama geta hafa orðið örlög Plánetu 9 skömmu eftir að plánetur sólkerfisins mynduðust.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: JENS MATTHIESEN

Hubble/ESA

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

Alheimurinn

Stjarna breytir sér í demant

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

Maðurinn

Svefnleysi skaðar þarmana

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Vinsælast

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

3

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

4

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

5

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

6

Maðurinn

3 ókostir við greind

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

3

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

6

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Vísindamenn

Stærðfræðisnillingur fann upp tölvuna

Heilsa

Þess vegna ættir þú alltaf að setja klósettlokið niður áður en þú sturtar

Maðurinn

Vanþroskað tvíburafóstur fjarlægt úr heila ársgamallar stúlku

Tækni

100 milljónir hafa kosið: Hér eru hin sjö nýju undur veraldar 

Lifandi Saga

Hvert var banamein Elvis Presleys?

Maðurinn

Angistargenið er nú fundið

Náttúran

Glæpir borga sig

Náttúran

Af hverju límist lím ekki við innra byrði túbunnar?

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Maðurinn

Af hverju eiga karlmenn auðveldara með að fá fullnægingu en konur?

Maðurinn

Leiðbeiningar um uppeldi: Reiðilestur veldur niðurbroti í heila

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Maður hnerrar til að hreinsa ryk, slím og aðskotahluti úr öndunarveginum, en haldi maður aftur af hnerranum situr þetta kyrrt og heldur áfram að valda óþægindum.

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.