Flest dýr verja mestöllum tíma sínum í að afla fæðu, komast undan rándýrum og fjölga sér. Hjá mörgum tegundum er mikilvægt að eiga gott yfirráðasvæði þar sem nóg er um fæðu og felustaði, en ekki síst til að laða til sín maka. Blettatígurskarl ver óðal sitt allt árið.
Hann merkir það gagnvart öðrum karldýrum með sérstökum lyktarefnum í þvagi. Meðal fugla er hins vegar algengt að helga sér aðeins óðal yfir varptímann. Karlfuglar hafa oft litskrúðugan fjaðurham sem bæði laðar að kvenfugla og hræðir aðra karlfugla frá yfirráðasvæðinu.
Baráttan um kvendýrin hefur leitt af sér þróun ýmissa sérkenna, svo sem horna, tiltekinna forma, litskrúðugra fjaðra, stærðar og styrks ásamt ákveðinnar árásargirni. Allt þjónar þetta þeim tilgangi að laða að sér kvendýr og ávinna sér rétt til mökunar.
Vopn dýranna
Þegar fengitími hefst er runnin upp sú stund þegar karldýrin þurfa að útkljá styrk sinn. Sá sterkasti fær mökun við flest kvendýr. Með því að velja sem sterkt karldýr tryggir kvendýrið afkvæmum sínum bestu genin. Til að fá mökun hafa mörg karldýr þróað horn sem vopn. Oft er það vopnastærsti karlinn sem hefur sigur í einvígi.
Krónhjörturinn notar hornin til að verja þá kvendýrahjörð sem hann hefur náð yfirráðum yfir.
Náhvalir nota langar tennur sínar í baráttu um aðgang að kvendýrum. Sá sem hefur lengstu tönnina vinnur flesta sigra og fær því oftast að para sig.
Horn herkúlesarbjöllu eru notuð til að loka önnur karldýr úti og meina þeim um aðgang að gangnakerfi í jörðu, þar sem bjöllurnar búa. Hornin eru líka notuð sem vopn.
Krónhjörturinn notar hornin til að verja þá kvendýrahjörð sem hann hefur náð yfirráðum yfir.
Náhvalir nota langar tennur sínar í baráttu um aðgang að kvendýrum. Sá sem hefur lengstu tönnina vinnur flesta sigra og fær því oftast að para sig.
Horn herkúlesarbjöllu eru notuð til að loka önnur karldýr úti og meina þeim um aðgang að gangnakerfi í jörðu, þar sem bjöllurnar búa. Hornin eru líka notuð sem vopn.
Barátta karlanna getur verið fólgin í beinum átökum þar sem sá sterkasti sigrar, en samkeppnin getur líka verið mun flóknara atferli. Paradísarfuglar stíga til dæmis sérkennilegan dans til að lokka til sín kerlur.
Þessir karlfuglar ryðja sér svæði á skógarsverðinum og sýna þar stélsveiflur og fimleika.
Lítill fiskur stígur í vænginn við kvenkynið með vönduðu hrognahreiðri á sjávarbotni og það þarf að vera listilega gert til að heppnin sé með karlfiskinum.
Kynferðisval
Að það skuli vera karldýrin sem berjast um kvendýrin en ekki öfugt skýrist af þv í hve mismikla orku kynin leggja af mörkum til fjölgunarinnar. Það krefst meiri orku að framleiða eggfrumu en sáðfrumu og því skiptir miklu fyrir kvendýrið að fá frjógvun karldýrs með sem besta eiginleika.
Þess vegna sækjast kvendýr eftir mökun með sterkasta karlinum en karldýrin sækjast eftir því að frjóvga sem flest kvendýr. Makaval kvendýranna hefur á milljónum ára leitt til þróunar óteljandi eiginleika karldýra.
Sérstæðir eiginleikar þjóna því hlutverki að auka möguleika karldýrsins til mökunar og stélfjaðrir páfugla eru gott dæmi um þetta.
Fjaðrir páfuglskarla segja óbeint til um genin. Það þarf bestu mögulegu eiginleika til að lifa af með þá fötlun sem svo stórt og tilkomumikið stél.
Fjaðrir páfuglskarla segja óbeint til um genin. Það þarf bestu mögulegu eiginleika til að lifa af með þá fötlun sem svo stórt og tilkomumikið stél.
Þótt átök karldýra virðist stundum stórhættuleg er sjaldgæft að bardaginn hafi alvarlegar afleiðingar. Oft er bardaginn eins konar sýning og stutt styrkleikapróf gerir svo út um sigurinn.
Komi til alvöru bardaga, dregur sá ósterkari sig í hlé áður en hann skaddast verulega. Fyrir þann sem tapar skiptir öllu máli að ná sér fljótt og geta reynt sig annarsstaðar.
Stóru karlarnir
Oftast sker styrkleikapróf úr um sigurinn en dragi hvorugt dýrið sig í hlé getur bardaginn orðið banvænn. Á fengitíma eru karldýrin árásargjörn í samkeppninni um kvendýrin.
Meðal margra tegunda eru karldýrin stærri og sterkari en kvendýrin. Karldýr notar einmitt stærðina til að sýna öðrum karldýrum styrk sinn og kerlunum sín heppilegu gen. Stærsti karlinn er oft ráðandi og yfirleitt sá sem ber sigurorð af öðrum í bardaga.
Hjá sumum tegundum, t.d. flóðhestum, umber ráðandi karl aðra karla á yfirráðasvæði sínu svo lengi sem þeir sýna honum undirgefni. Yfirráðasvæðið er einnig heimkynni margra kvendýra.
Flóðhestar
Flóðhestar berjast um yfirráð á nokkur hundruð metra svæði í fljótinu.
Ísbirnir.
Oft eru þrír karlar um hverja mökunafúsa birnu og það leiðir til heiftúðugra átaka karldýranna.
Fílar.
Kvenfílar eru saman í hjörð og á fengitíma berjast karlfílarnir um mökunarréttinn.
Flóðhestar
Flóðhestar berjast um yfirráð á nokkur hundruð metra svæði í fljótinu.
Ísbirnir.
Oft eru þrír karlar um hverja mökunafúsa birnu og það leiðir til heiftúðugra átaka karldýranna.
Fílar.
Kvenfílar eru saman í hjörð og á fengitíma berjast karlfílarnir um mökunarréttinn.
LESTU EINNIG
