Alheimurinn

Leifar af hulduefni finnast í Vetrarbrautinni.

Streymi stjarna í jaðri Vetrarbrautarinnar (rauð píla) afhjúpar ósýnilegt hulduefni sem á sínum tíma safnaðist saman í okkar stjörnuþoku og heldur henni ennþá saman.

BIRT: 07/02/2024

Skömmu eftir Miklahvell fyrir 13,8 milljörðum ára þéttist hulduefni saman og dró til sín venjulegt efni sem varð að fyrstu stjörnunum og stjörnuþokunum. 

 

Þannig hljóðar sköpunarsaga Vetrarbrautarinnar. Frá þeim tíma hefur stjörnuþoka okkar stækkað með því að draga til sín meira efni og fleiri stjörnur úr nágrenni sínu, m.a. frá litlum stjörnuklösum úr nágrenni sínu. 

 

Það er ekki búið að sanna endanlega tilvist hulduefnis þar sem það sendir ekkert ljós eða aðra geislun frá sér sem við getum mælt. En útreikningar sýna að Vetrarbrautin hlýtur núna að innihalda sex sinnum meira hulduefni, heldur en venjulegt efni. 

 

Hulduefni heldur stjörnunum saman 

Án þessa hulduefnis myndi Vetrarbrautin ekki hafa nægan þyngdarkraft til að halda stjörnunum saman. 

 

Þær myndu einfaldlega þeytast út í allar áttir 

 

Með því að gaumgæfa nýjar athuganir frá gervitunglinu Gaia sem hefur kortlagt stöðu meira en 1 milljarðs stjarna í Vetrarbrautinni og nágrenni hennar, hafa stjarnfræðingar frá háskólanum Harvard og Princeton í BNA fundið sýnileg merki um hulduefni. 

Mælingar með gervitunglinu Gaia afhjúpuðu göt í stjörnustreyminu. Sjónaukinn LSST á að rannsaka þetta nánar.   

Langt fyrir utan disklaga skífu Vetrarbrautarinnar er ennþá að finna leifar af stjörnuklasa sem var togaður út í langan stjörnustraum af þyngdarafli Vetrarbrautarinnar. 

 

Einn af þessum stjörnustraumum kallast GD1 og er götóttur og mælingar benda til að straumurinn hafi farið hjá sérlega þéttu hulduefni. 

 

Þessi nýi fundur staðfestir kenningu um að það finnist svæði í og í kringum Vetrarbrautina þar sem hulduefni er sérlega þétt.

Hulduefni gatar stjörnustrauminn

Utan við Vetrarbrautina er að finna stjörnuklasa sem togaðist út í langan straum vegna þyngdarkrafts stjörnuþokunnar. Göt í straumnum (rauð píla) eru til marks um að stjörnurnar hafa farið fram hjá sérlega þéttum klumpum af hulduefni. 

Fyrir stefnumótið við hulduefnið … 

… er stjörnustraumurinn jafn og án gata. Þyngdarkraftur Vetrarbrautarinnar hefur togað stjörnurnar úr stjörnuklasa. 

Við stefnumótið … 

… mæta stjörnurnar sérlega þéttum klumpi af hulduefni sem þvingar þær í tvo hala umhverfis fundarstaðinn. 

Eftir stefnumótið … 

… við hulduefnið safnast halarnir saman á ný og mynda tvö þétt svæði stjarna sem eru aðskilin með gati.

HÖFUNDUR: Ritstjórn

© Ken ikeda madsen & ESA & NASA

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Náttúran

Moskítóflugur: Hvað elska þær og hvað hata þær?

Heilsa

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

Alheimurinn

Jörðin er að tæmast af málmum: Næst fer leitin fram úti í geimnum 

Náttúran

Geta plöntur fundið fyrir sársauka?

Tækni

Unnt er að breyta koltvísýringi og metangasi í hreinan orkugjafa með nýrri tímamótatækni

Alheimurinn

Hvað er andefni?

Náttúran

Hvernig veit fræ að það eigi að spíra? 

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

Lifandi Saga

Greitt fyrir Pepsi-Cola með sovéskum kafbátum

Náttúran

Kisulóra er villiköttur

Alheimurinn

Mistök geta verið banvæn fyrir geimfara 

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is