Alheimurinn

Stærsti geimsjónauki veraldar nær myndum af risavaxinni stjörnuverksmiðju

Nýi James Webb-sjónaukinn er ofboðslega öflugur og hefur veitt okkur aðgengi að innviðum Óríonþokunnar af áður óséðri nákvæmni. Og útsýnið slær öllu við.

BIRT: 08/10/2022

Í glóandi heitu gasskýi, að minnsta kosti 24 ljósár í þvermál, eru heimkynni mörg hundruð nýmyndaðra stjarna.

 

Óríonþokan er aðeins 1.350 ljósár héðan og nálægasta geimþoka sem við þekkjum. Svæðið er þess vegna eitt af þeim mikilvægustu að kanna til að átta sig á því hvernig stjörnur verða til.

 

Þótt tilvist þessarar þoku hafi verið ljós allt síðan 1610, varðveitir hún enn óteljandi leyndardóma.

 

En með tilkomu James Webb-sjónaukans höfum við loksins náð að sjá alla leið inn í hjarta þessarar stjörnuverksmiðju og myndirnar sem sjónaukinn hefur tekið eru að sögn vísindamanna þær skörpustu og nákvæmustu sem náðst hafa.

James Webb-sjónaukinn kostaði um 10 milljarða dollara og í honum eru m.a. 18 gullhúðaðir speglar sem gegna hlutverki nokkurs konar augna í geimnum. Samtals er flatarmálið 25 fermetrar og því margfalt meira en í gamla Hubble-sjónaukanum þar sem flatarmál speglanna er 4,5 fermetrar.

Vísindamenn trúðu vart eigin augum

Myndin er samsett úr fjórum mismunandi síum og tekin með innrauðum myndavélum sjónaukans en innrautt ljós nær í gegnum hið þétta ský úr ryki og gasi, þar sem stjörnurnar myndast.

 

Þetta er mikil framför frá Hubble-sjónaukanum sem einungis nýtir sýnilegt ljós og greinir því alls ekki himinhnetti eða form sem leynast í Óríonþokunni eða að baki hennar.

Snið af innviðum Óríonþokunnar séð með Hubble-sjónaukanum (til vinstri) og James Webb-sjónaukanum (til hægri). Hér sést greinilega hversu vel næmar, innrauðar myndavélar James Webb-sjónaukans ná í gegn um þykk ryklög og greina daufari stjörnur djúpt inni í Óríonþokunni.

„Við trúðum varla okkar eigin augum þegar við sáum þessar ótrúlegu myndir. Við hófum þetta verkefni 2017 þannig að við höfum beðið eftir þessum gögnum í fimm ár,“ segir Els Peeters sem er stjarneðlisfræðingur hjá Westernháskólanum í London og einn vísindamannanna sem stóðu að myndatökunni.

 

Á að auka þekkinguna á okkar eigin sólkerfi

Myndin sýnir litla sneið af innri hluta Óríonþokunnar, þar sem sjá má þykkan, brúnleitan skýjabakka úr ryki og gasi. Þetta ský teygir sig alveg frá efri hluta myndarinnar hægra megin og út að hægri jaðrinum á neðri hluta hennar.

Lítill hluti Óríonþokunnar séður með innrauðum myndavélum James Webb-sjónaukans. Í þokunni eru nú þekktar meira en 700 stjörnur og fleiri bætast við.

Í miðjum skýjabakkanum er skærasta stjarnan á myndinni. Hún kallast θ2 Orionis A. Þótt stjarnan virðist skína skært á myndinni er hún ekki sýnileg með berum augum nema þar sem ljósmengun er alls engin.

 

Rauða glóðin kringum stjörnuna stafar af örsmáum rykkornum sem endurvarpa birtu hennar.

 

Jafnframt afhjúpar myndin stjörnur sem eru svo ungar að þær eru enn umluktar því gas- og rykskýi sem hefur skapað þær og vísindamenn gera sér einmitt vonir um að frekari greiningar á myndinni muni auka skilning á misjöfnum aðstæðum við misgamlar stjörnur.

 

Sólkerfið okkar gæti nefnilega hafa myndast við aðstæður ekki ósvipaðar þeim sem nú ríkja í Óríonþokunni. Ekki síst þess vegna vonast vísindamenn til að nýjar myndir frá James Webb-sjónaukanum geti aukið enn við þekkingu okkar á því hvernig sólin okkar og pláneturnar kringum hana urðu til.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Nanna Vium

© NASA, ESA, CSA, PDRs4All ERS Team; image processing Olivier Berné. Credit for the HST image: NASA/STScI/Rice Univ./C.O’Dell et al. – Program ID: PRC95-45a. Technical details: The HST image used WFPC2 mosaic.This composite image uses [OIII] (blue), ionized hydrogen (green), and [NII] (red).,© NASA, ESA, CSA, Data reduction and analysis : PDRs4All ERS Team; graphical processing S. Fuenmayor

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Lifandi Saga

Að sjá fangana var áfall: Hermenn grétu

Lifandi Saga

Að sjá fangana var áfall: Hermenn grétu

Náttúran

Ljós ruglar viðbrögð skordýranna

Náttúran

Ljós ruglar viðbrögð skordýranna

Alheimurinn

Stjarna breytir sér í demant

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

Maðurinn

Svefnleysi skaðar þarmana

Maðurinn

Svefnleysi skaðar þarmana

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Lifandi Saga

Þess vegna trúa milljónir á mýtuna: Barnaníðingar djöfulsins 

Vísindamenn

Stærðfræðisnillingur fann upp tölvuna

Vinsælast

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

3

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

4

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

5

Maðurinn

3 ókostir við greind

6

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

3

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

6

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

Vanþroskað tvíburafóstur fjarlægt úr heila ársgamallar stúlku

Tækni

100 milljónir hafa kosið: Hér eru hin sjö nýju undur veraldar 

Lifandi Saga

Hvenær voru fóstureyðingar gerðar frjálsar í Bandaríkjunum?

Maðurinn

Hvers vegna þarf eldra fólk minni svefn?

Náttúran

Glæpir borga sig

Náttúran

Af hverju límist lím ekki við innra byrði túbunnar?

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Maðurinn

Af hverju eiga karlmenn auðveldara með að fá fullnægingu en konur?

Maðurinn

Leiðbeiningar um uppeldi: Reiðilestur veldur niðurbroti í heila

Maðurinn

Hvernig er best að fara á klósettið?

Maðurinn

Auðmaður vill drekka úr æskubrunninum

Hvernig myndast krabbamein?

Allt byrjar þetta með einni frumu sem skiptir sér skyndilega á óeðlilegan hátt og hættir þar með að hlusta á eðlileg vaxtarboð líkamans.

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.