Litlausar, stinnar próteinkeðjur sem þjóta upp og blandast rösklega 100.000 öðrum hárþráðum í hársverðinum.
Grátt hár telst vera eðlilegur hluti af öldrunarferli líkamans og þegar hársekkur hefur glatað lit sínum verður ekki aftur snúið eða svo töldu vísindamenn í það minnsta til skamms tíma.
Í upphafi árs 2020 sýndu stofnfrumufræðingar við Harvard-háskóla að streita gerði hárið í raun réttri grátt.
Örfáum mánuðum síðar eða í maí 2020, komust vísindamenn við Columbíu-háskóla svo að raun um að litlaust hár getur svo sannarlega endurheimt upprunalega litinn með breyttum lifnaðarháttum sem ekki einkennast af streitu.
Leiðin að gráa hárinu
1. Stofnfrumur í efstu húðlögunum breytast í frumur sem framleiða litarefnið melanín og kallast litfrumur. Þær berast niður í sjálfan hársekkinn.
2. Litfrumurnar framleiða litarefni sem ljá hárinu þann lit sem því er ætlað. Litfrumurnar flytja litarefnið út í sjálfan hárþráðinn.
3. Stofnfrumurnar deyja síðan eftir því sem aldurinn færist yfir og engar nýjar litfrumur myndast til að ljá hárinu lit sem verður grátt á að líta.
4. Hver hársekkur og hver einstakur hárþráður fylgja sínu einstaka ferli og einn lokkur getur orðið grár mörgum árum á undan öðrum. Nasahárin glata oft lit sínum snemma, því næst hárin á höfðinu, þá skeggið og líkamshárin og að lokum augnabrúnirnar.
Hárþráður gabbaði vísindamennina
Í seinni rannsókninni söfnuðu vísindamenn alls 397 hárþráðum frá 14 tilraunaþátttakendum af ólíkum kynstofnum.
Fyrst í stað leituðu vísindamennirnir að hárþráðum sem voru með lit á endanum og litlausir við rótina, til að ganga úr skugga um aldur hársins.
Sér til mikillar furðu rákust vísindamennirnir jafnframt á mörg hár sem reyndust í smásjá vera með lit við hársræturnar og litlaus eftir því sem fjær dró. Þetta var í raun nákvæmlega hið öndverða af því sem þeir höfðu gert ráð fyrir.
Nánari skoðun á próteinunum í hárþráðunum sem safnað hafði verið saman, leiddi í ljós að grái hluti háranna fól í sér hátt innihald af svonefndum hvatberapróteinum sem m.a. myndast þegar líkaminn er undir miklu álagi, auk þess að tengjast beint öldrun.
Vissir þú að … hárið vex hraðar á sumrin?
Á sumrin tryggir blanda af færri hárþráðum, hlýrra veðri og næringu, afar ákjósanleg vaxtarskilyrði fyrir próteinið keratín sem hár okkar samanstendur aðallega af.
Hlýja og sólargeislar auka blóðstreymi til húðarinnar og höfuðsins, sökum þess að æðarnar víkka út til að losa sig við hita.
Aukið blóðflæði, svo og færri hárþræðir, sjá fyrir meira súrefni og aukinni næringu, m.a. steinefnum, amínósýrum og sykrum, í hársekkina sem eftir eru.
Meira súrefni og aukin næring gera það að verkum að frumurnar sem framleiða litarefni í hársekkjunum vaxa og skipta sér hraðar og komast leiðar sinnar upp úr húðinni sem nýir hárþræðir.
Streita sest í hárið
Þessi uppgötvun opnaði augu vísindamannanna og þeir spurðu þátttakendurna út í þau tímabil undanfarinna tólf mánaða sem mest eða minnst hefðu einkennst af streitu.
Fólk var beðið um að tilgreina nákvæmar dagsetningar.
Á þessu stigi fór rannsóknin að verða verulega áhugaverð. Vitað var að mennskt hár vex að meðaltali sem nemur 1,016 cm á mánuði og með þá vitneskju í huga tókst að tímasetja tiltekna viðburði í lífi þátttakendanna nákvæmlega og tengja við tiltekið magn litar í hárþráðunum.
Niðurstöðurnar leiddu í ljós að litlausu tímabilin voru í nákvæmu samræmi við þau tímabil þegar þátttakendurnir höfðu verið undir miklu álagi.
Greinilegt dæmi mátti sjá hjá þrítugri konu sem var með litlaust hár á u.þ.b. tveggja cm svæði í hársýnunum en það samsvaraði einmitt því tímabili þegar hún skildi við eiginmann sinn.
Annar þátttakandi endurheimti á hinn bóginn litinn í mörgum hárþráðum á meðan hann var í tveggja vikna sumarfríi.
Vísindamennirnir leggja áherslu á að þeir hafi einungis virt fyrir sér einstaka hárþræði og geti fyrir vikið ekki slegið því föstu hvort hægt sé að endurheimta allan hárlitinn með því að slaka rækilega á.
Þeir þykjast þó vissir um að öldrun mannsins sé engan veginn línulegt ferli og að það sé unnt að hefta og jafnvel snúa því við.
