3 óskiljanlegar staðreyndir um svarthol

Það er ómögulegt að sjá þau en þau vega samt nógu mikið til að gleypa í sig allt sem er í nánasta umhverfi þeirra. Við reynum hér að teikna upp veikburða skissu af því hvers vegna svarthol eru ennþá ein helsta ráðgáta stjarnfræðinnar.

BIRT: 02/02/2023

LESTÍMI:

< 1 mínútur

Risavaxin stjarna springur og kjarni hennar hrynur niður í sjálfan sig með furðulegu afli. Svarthol eru leifar ótrúlega stórra stjarna en þau eru undraverð fyrirbæri, í sjálfu sér.

1. Við erum umkringd af milljónum svarthola

Teymi vísindamanna við University of California hefur komið fram með flókna útreikninga til að öðlast „kosmískt manntal“ svarthola.

 

Niðurstaða þeirra var sú að stjörnuþoka okkar inniheldur aragrúa af svartholum, nokkuð sem stingur í stúf við viðteknar skoðanir stjarnfræðinga.

 

Þetta felur í sér að það kunna að fyrirfinnast um 100 milljónir svarthola í stjörnuþoku okkar, Vetrarbrautinni.

2. Massi þeirra er langtum meiri en svo að maður getur skilið það

Svarthol verða til þegar svonefndar risastórar rauðar stjörnur sem eru mörg hundruð sinnum stærri en sólin okkar, falla saman og springa síðan í tætlur. Alþjóðlega heitið yfir þennan atburð er jafnan „supernova“ en á hinu ástkæra ylhýra máli okkar segjum við þetta vera sprengistjörnu.

 

Svarthol með þvermál sem nemur einum sentimetra, inniheldur massa upp á 3.370.000.000.000.000.000.000.000 kg – sem samsvarar um hálfum massa jarðar. Og þetta er pínulítið svarthol.

 

Massi svarthola orsakar svo mikið þyngdarafl að ekki einu sinni ljós getur sloppið undan þeim ægilega krafti.

3. Þau eru ósýnileg

Það er miklum örðugleikum bundið að skoða svarthol með beinum hætti, t.d. með sjónaukum, því þau endurvarpa ekki neinu ljósi. Á sama tíma hafa þau furðulega lítið rúmmál miðað við ógurlegan massa þeirra.

 

Það þarf því afar sérhæfða sjónauka til að afhjúpa tilvist þeirra, einkum út frá því hvernig stjörnur og gasský nærri svartholum haga sér.

 

Þegar svarthol og stjarna dansa í hring hvort um annað, myndast ótrúlega orkuríkt ljós sem einungis sérhæfður búnaður getur numið.

BIRT: 02/02/2023

HÖFUNDUR: Rikke Jeppesen

HÖFUNDARÉTTUR MYNDA: NASA Images,

vinsælustu greinarnar

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is