Á eynni Hong Kong og nágrenni hennar á suðurströnd Kína var í upphafi 19. aldar einungis að finna fiskimannakofa á víð og dreif en lega eyjarinnar og góð höfn frá náttúrunnar hendi vöktu áhuga stórveldisins Bretlands.
Bretar réðust á eyna í kjölfar viðskiptastríðs árið 1839. Tveimur árum síðar höfðu þeir brotið á bak aftur andspyrnu Kínverjanna og Qing-keisarinn lét af völdum í Hong Kong um óákveðinn tíma.
Bretar höfðu töglin og hagldirnar í nýlendunni næstu 156 árin.
Það var svo ekki fyrr en árið 1997, þegar Kína hafði breyst í efnahagslegt stórveldi sem Bretar létu undan og létu Hong Kong af hendi.
1. Þörf fyrir nautn
Breskt verslunarfólk seldi ópíum í skiptum fyrir te
Ópíumgreni voru algeng sjón í Kína á 19. öld. Meira að segja hermenn og embættismenn misnotuðu efnið.
Árið 1930 drukku Bretar alls 13,6 tonn af tei.
Þessi eftirsótta vara var flutt inn frá Kína og Bretar greiddu fyrir hana með silfri. Bretland hafði þó einungis yfir takmörkuðum silfurforða að ráða.
Bretar fengu fyrir vikið kaupmenn sína til að smygla ópíumi inn í Kína til að leiðrétta hallann á viðskiptajöfnuðinum.
Eiturlyf þetta hafði hins vegar slæm áhrif á kínverskan vinnuafla og kom í veg fyrir að Kínverjar stunduðu vinnu og Kínverjarnir börðust fyrir vikið hatrammlega gegn ópíumsmyglinu. Árið 1839 lögðu kínversk yfirvöld hald á u.þ.b. 1.400 tonn af ópíumi.
Bretar réðust þá inn í Hong Kong til að tryggja framhald þessara ábatasömu viðskipta.
2. Styrkur
Bretar reyndust vera ofjarlar Kínverja í hernaði
Þann 27. febrúar 1841 réðu bresk herskip niðurlögum stórs kínversks herskipaflota á ánni Zhu Jiang.
Kína upplifði mikið blómaskeið á tímum Qing-ættarinnar sem komst til valda árið 1644 en sökum þrýstings frá íhaldssinnuðum valdamönnum sinntu keisararnir ekki nútímavæðingu ríkisins.
Þegar stríðið gegn Bretum braust svo út árið 1839 var kínverski herinn eftirbátur annarra hvað tækni áhrærði.
Herflotinn hafði einkum verið vanræktur. Kínversku viðarfleyturnar stóðust engan samanburð við rennileg, vel vopnuð gufuherskip breska sjóflotans sem létu einkar vel að stjórn.
Bretar áttu fyrir vikið ekki í neinum erfiðleikum með að ná völdum á varnarmannvirkjunum meðfram strandlengjunni og þannig tryggðu þeir sér yfirráðin yfir Hong Kong.
3. Heimsvaldastefna
Viðskiptum við Kína var ætlað að styrkja heimsveldið
Hong Kong var staðsett miðsvæðis í breska heimsveldinu og á árunum milli 1815 til 1914 fjölgaði íbúunum um 400 milljónir.
Frá og með árinu 1815 voru Bretar ótvíræðir drottnarar heimshafanna. Næstu hundrað árin á eftir lögðu þeir undir sig alls 25 milljón ferkílómetra.
Þeim svæðum sem Bretum tókst ekki að leggja undir sig með valdi reyndu þeir að ná völdum yfir efnahagslega. Áhuginn beindist einkum að Kína.
Þegar Bretar loks náðu völdum í Hong Kong árið 1841 fengu þeir aðgang að hinum gríðarstóra kínverska markaði.
Þar gátu Bretar bæði selt ópíum frá indversku landsvæðunum sem heyrðu undir þá, svo og vefnaðarvöru sem enskar verksmiðjur framleiddu ofgnótt af.
4. Hugmyndafræði
Hong Kong markaði útvarðarstöð Vesturlanda í Asíu
51 lést árið 1967 í óeirðum sem kommúnistaflokkurinn hafði skipulagt.
Árið 1949 komst uppreisnarleiðtoginn Maó Zedong til valda í Kína.
Næstu árin eftir það réðu hann og kommúnistaflokkur hans ríkjum í þessu stóra landi.
Kosningasigur Maós jók á mikilvægi Hong Kong.
Ekki aðeins Bretar, heldur íbúar gjörvallra Vesturlanda litu nú á svæðið sem útvarðarstöð hins frjálsa heims gagnvart hinu rauða Kína.
Stjórn Maós reyndi ítrekað að efna til uppþota gegn Bretunum.
Aðfarirnar færðu Bretum heim sanninn um mikilvægi þess að varðveita völdin í borginni.
5. Efnahagur
Nýlendan breyttist í peningavél
Verg þjóðarframleiðsla í Hong Kong, samanlagt framboð af vörum og þjónustu, margfaldaðist á árunum 1960 til 1997 en nánar tiltekið 180-faldaðist hún.
Árum saman voru mestallar þær vörur sem höfðu viðkomu í Hong Kong hluti af viðskiptum Vesturlanda við Kína.
Vörustraumurinn skrapp aftur á móti saman þegar SÞ innleiddu siglingabann gegn Kínverjum vegna afskipta landsins af Kóreustríðinu.
Þess í stað fóru kaupsýslumenn í Hong Kong að fjárfesta í verksmiðjum.
Aðgengið að ódýrum starfskrafti og frjálsræði fyrir viðskiptalífið gerðu það að verkum að fyrirtækin blómstruðu.
Næstu áratugina breyttist borgin í iðnaðar- og fjármálamiðstöð á heimsklassa.
Lestu meira um Hong Kong
Steve Tsang: A Modern History of Hong Kong, Bloomsbury, 2019
Chi Man Kwong & Yui Lun Tsoi: Eastern Fortress, Hong Kong University Press, 2014.
