Af hverju hreyfast bylgjur alltaf upp í fjöruna?

Vatnsflaumurinn hreyfist að eilífu í átt að ströndum heimsins - ýmist sem litlar, mildar gárur eða sem öskrandi risaöldur, Skýringuna er hægt að finna úti á hinu á opna hafi.

BIRT: 21/06/2022

LESTÍMI:

2 mínútur

Vindur þarf bæði tíma og pláss til að mynda bylgjur.

 

Slíkar aðstæður er aðeins að finna á hafi úti og þess vegna virðast þér bylgjurnar alltaf stefna til þín þegar þú horfir út á sjóinn.

 

Bylgjur myndast hægt þar eð núningur lofts og vatns er ekki mjög mikill. Tilfærsla orku gerist þannig að vindurinn ýtir á bylgjuna áveðurs en togar í hana hlémegin.

 

Vindur og fjarlægð forma bylgjurnar

Sjávarfræðingar nota sérstakar reikniformúlur til að lýsa því hve stórar bylgjur geta orðið.

 

Almennt rísa bylgjurnar hærra eftir því sem hvassara er, því lengur sem vindurinn blæs og eftir því sem áhrifasvæði vindsins er lengra.

 

Síðasttalda þáttinn mætti kalla „togsvið“.

 

Á opnu hafi hreyfast vatnssameindirnar í hringi og mynda öldutoppa á yfirborðinu.

 

Þegar öldurnar ná inn á grynningar verða þær fyrir áhrifum af botninum.

 

Það hægir á bylgjunni að neðan en toppurinn heldur hraðanum, bylgjan rís hærra og myndar öldufalda þegar hún brotnar.

Hafsbotninn veltir bylgjunum

Keðjuverkun hvirfla skapar bylgjur en þegar hvirflarnir rekast í botninn deyja þær út.

1. Vindur skapar hvirfla

Við yfirborðið skapar vindurinn keðjuverkun lóðréttra hringhreyfinga sem geta náð á margra metra dýpi. Hreyfingin skapar bylgjur sem á djúpsævi eru tiltölulega samhverfar.

2. Botninn dregur úr hraða

Þegar bylgjurnar berast inn á grynningar hægir botninn á neðstu hvirflunum og bylgjurnar taka að hallast fram á við.

3. Bylgjurnar brotna

Þegar bylgjurnar eru komnar inn á nógu grunnt vatn, steypist efsti hluti bylgjunnar fram yfir sig og brotnar í átt inn að ströndinni.

 

Úti á opnu hafi þar sem vindur er yfirleitt öflugur, svo sem á suðurhluta Indlandshafs, er meðalölduhæð heilir sjö metrar.

 

Þegar vindinn lægir svo mikið að hann nær ekki að viðhalda ölduhæðinni breytast öldurnar og svokölluð undiralda myndast.

 

Fyrstu smáöldur sem myndast þegar vindurinn blæs eru kallaðar gárur.

 

Bylgjur geta myndast til allra átta úti á hafi en frá landi sérðu aðeins þær sem hafa stefnu að ströndinni.

BIRT: 21/06/2022

HÖFUNDUR: Ritstjórn

HÖFUNDARÉTTUR MYNDA: Shutterstock, © Claus Lunau

vinsælustu greinarnar

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu með áskrifandi að blaðinu?

Áskrifendur geta fengið áskrift af vefnum hér

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is