Náttúran

Af hverju hreyfast bylgjur alltaf upp í fjöruna?

Vatnsflaumurinn hreyfist að eilífu í átt að ströndum heimsins - ýmist sem litlar, mildar gárur eða sem öskrandi risaöldur, Skýringuna er hægt að finna úti á hinu á opna hafi.

BIRT: 10/01/2025

Vindur þarf bæði tíma og pláss til að mynda bylgjur.

 

Slíkar aðstæður er aðeins að finna á hafi úti og þess vegna virðast þér bylgjurnar alltaf stefna til þín þegar þú horfir út á sjóinn.

 

Bylgjur myndast hægt þar eð núningur lofts og vatns er ekki mjög mikill. Tilfærsla orku gerist þannig að vindurinn ýtir á bylgjuna áveðurs en togar í hana hlémegin.

 

Vindur og fjarlægð forma bylgjurnar

Sjávarfræðingar nota sérstakar reikniformúlur til að lýsa því hve stórar bylgjur geta orðið.

 

Almennt rísa bylgjurnar hærra eftir því sem hvassara er, því lengur sem vindurinn blæs og eftir því sem áhrifasvæði vindsins er lengra.

 

Síðasttalda þáttinn mætti kalla „togsvið“.

 

Á opnu hafi hreyfast vatnssameindirnar í hringi og mynda öldutoppa á yfirborðinu.

 

Þegar öldurnar ná inn á grynningar verða þær fyrir áhrifum af botninum.

 

Það hægir á bylgjunni að neðan en toppurinn heldur hraðanum, bylgjan rís hærra og myndar öldufalda þegar hún brotnar.

Hafsbotninn veltir bylgjunum

Keðjuverkun hvirfla skapar bylgjur en þegar hvirflarnir rekast í botninn deyja þær út.

1. Vindur skapar hvirfla

Við yfirborðið skapar vindurinn keðjuverkun lóðréttra hringhreyfinga sem geta náð á margra metra dýpi. Hreyfingin skapar bylgjur sem á djúpsævi eru tiltölulega samhverfar.

2. Botninn dregur úr hraða

Þegar bylgjurnar berast inn á grynningar hægir botninn á neðstu hvirflunum og bylgjurnar taka að hallast fram á við.

3. Bylgjurnar brotna

Þegar bylgjurnar eru komnar inn á nógu grunnt vatn, steypist efsti hluti bylgjunnar fram yfir sig og brotnar í átt inn að ströndinni.

 

Úti á opnu hafi þar sem vindur er yfirleitt öflugur, svo sem á suðurhluta Indlandshafs, er meðalölduhæð heilir sjö metrar.

 

Þegar vindinn lægir svo mikið að hann nær ekki að viðhalda ölduhæðinni breytast öldurnar og svokölluð undiralda myndast.

 

Fyrstu smáöldur sem myndast þegar vindurinn blæs eru kallaðar gárur.

 

Bylgjur geta myndast til allra átta úti á hafi en frá landi sérðu aðeins þær sem hafa stefnu að ströndinni.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Ritstjórn

Shutterstock, © Claus Lunau

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Maðurinn

Af hverju sjá sumir drauga en aðrir ekki?

Heilsa

10 matvæli með meira C-vítamín en appelsínur

Maðurinn

Þráhyggja tekur heilann í gíslingu

Alheimurinn

Stjörnufræðingar leita langt eftir svörum: Er líf í alheiminum?

Heilsa

Hvers vegna verður okkur kalt þegar hitinn hækkar?

Náttúran

Bakteríur grafa eftir gulli

Lifandi Saga

Barbarossa: Illskeyttur sjóræningi soldánsins fór ránshendi á Miðjarðarhafi

Maðurinn

Gleymdu erfðum og umhverfi: Persónuleikinn stafar af tilviljunum

Maðurinn

Af hverju hressumst við af koffeini?

Maðurinn

Ný tækni les hugsanir

Lifandi Saga

Bernska útilegunnar

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is