Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Inúíta höfðu engan beinan aðgang að ferskum ávöxtum eða grænmeti, en hvernig gátu þeir forðast skyrbjúg, sem hrjáði t.d. marga sjómenn?

BIRT: 15/05/2022

LESTÍMI:

< 1 mínútur

Á 16., 17., og 18., öld þjáðust sjómenn einatt af skyrbjúg, þar sem þá skorti C-vítamín. Vítamín, sem m.a. gerir við skemmdir í æðakerfinu og er mikilvægt andoxunarefni, sem við fáum einkum úr ávöxtum og grænmeti. Slíkt er ekki að finna úti á reginhafi.

 

Skyrbjúgur veldur blæðingum í húð, þunglyndi, þyngdartapi, síþreytu og öndunarfærasýkingum svo fátt eitt sé nefnt. Gómarnir bólgna upp, fá fjólubláan lit og tennurnar detta út. Sár gróa seint og illa.

 

Inúítar lifðu af á þörmum og mögum

Inúítar á Grænlandi höfðu engan aðgang að ávöxtum og grænmeti, heldur lifðu þeir nær einvörðungu á kjöti, en fengu samt ekki skyrbjúg.

 

Orsökin er sú að C-vítamín er ekki bara að finna í ávöxtum og grænmeti, heldur einnig í innyflum dýra.

 

Flest dýr geta nefnilega, ólíkt okkur manneskjunum, myndað C-vítamín í lifrinni. Þess vegna finnst þetta lífsnauðsynlega vítamín mögum og þörmum dýra.

 

Inúítar höfðu þannig aðgang að ótæmandi magni af C-vítamíni.

 

Sem dæmi borðuðu þeir maga hreindýra og þarma úr rjúpum.

Vítamín leynast í dýrunum

A – vítamín

Vítamín þetta er mikilvægt fyrir m.a. augu og bein og finnst t.d. í kjöti sjávarspendýra eins t.d. sela.

C – vítamín

Finnst í maga og þörmum t.d. hreindýra og rjúpna.

D – vítamín

Þegar sólarljós skorti fengu inúítar einkum D – vítamín, sem m.a. styrkir ónæmiskerfið, úr fiskmeti.

Inúítum tókst einnig að fá nægjanlegt magn af A- og D-vítamíni – þrátt fyrir að A – vítamín finnist helst í grænmeti og D – vítamín með sólarljósinu – sem er varla að finna marga mánuði á heimskautasvæðinu.

 

Vítamínin finnast nefnilega einnig í dýrum, einkum fiski og sjávarspendýrum, sem var einn helsti kosturinn í hefðbundnu mataræði inúíta.

BIRT: 15/05/2022

HÖFUNDUR: Stine Overbye

HÖFUNDARÉTTUR MYNDA: ArticPhoto

vinsælustu greinarnar

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is