D-vítamín ver líkamann
D-vítamín. Sólin getur myndað það og feitur fiskur felur það í sér. En við fáum allt, allt of lítið af því.
Mörg okkar skortir D-vítamín og skorturinn leiðir til vandræða.
Vísindamenn hafa fundið afgerandi sannanir þess að D-vítamín eigi mjög mikilvægan þátt í að virkja framvarðasveitir ónæmiskerfisins, þ.e. T-frumurnar.
Hvað er D-vítamín?
D-vítamín er óálitleg, lítil sameind sem myndast einkum í mannslíkamanum þegar sólargeislar lenda á kólesterólsameind í húðinni.
D-vítamín getur gegnt hlutverki hormóns sem hefur það helsta hlutverk að kveikja og slökkva á erfðavísum. Vísindamenn hafa borið kennsl á rösklega 2.000 erfðavísa sem D-vítamín hefur áhrif á.
Sem dæmi má nefna að vítamínið örvar erfðavísinn p53 sem heldur krabbameini í skefjum.
Hvað gagn gerir D-vítamín?
Þegar ekkert bjátar á færast T-frumurnar um líkamann með blóðinu í eins konar óvirkum dvala en um leið og óvirk T-fruma þefar uppi örlítinn aðskotahlut breiðir hún út merkingarþreifara í því skyni að virkjast.
Vísindamennirnir hafa komist að raun um að einn fyrsti þreifarinn sem T-fruman opnar er D-vítamínviðtaki sem binst D-vítamíni og kveikir þannig á tilteknum erfðavísi sem vekur T-frumurnar.
Ef ekki fyrirfinnst D-vítamín í blóðinu lætur T-fruman ekki á sér kræla.
T- frumur eru hluti sértæka ónæmiskerfis okkar – þ.e. þeim hluta ónæmiskerfisins sem lærir að þekkja og ráðast á framandi örverur. Til eru ýmsar T-frumur, þar á meðal svokallaðar T-drápsfrumur sem ráðst á sýktar frumur í líkama okkar.
D-vítamín og ónæmiskerfið
D-vítamínið gegnir hlutverki eins konar rafgeymis fyrir T-frumurnar og er forsenda þess að þær geti ráðist til atlögu.
Þessi vitneskja hefur aukið skilninginn á því hvernig D-vítamín virkar í líkömum okkar. Fyrir var vitað að vítamínið ætti þátt í að hefta ónæmiskerfið, svo það gangi ekki berserksgang í líkamanum en slíkt gæti leitt af sér sjálfsofnæmissjúkdóma.
Í rannsókn einni sem gerð var fyrir skemmstu við Michigan State háskólann í Bandaríkjunum tókst að sýna fram á að D-vítamín lengir í raun ævi margra krabbameinssjúklinga.
Úr því að nánast er um að ræða eins konar undrasameind sem á þátt í ýmiss konar fjölbreytilegri og lífsnauðsynlegri líkamsstarfsemi, hvernig stendur þá á því að svo margir þjást af D-vítamínskorti?
Vísindamenn grunar að merkjanlegur D-vítamínskortur á síðustu áratugum eigi rætur að rekja til viðvarana gegn geislum sólar.
Of mikil sól getur haft í för með sér húðkrabbamein en margt bendir engu að síður til þess að við fáum ekki nægilega sól á líkamann, eins þversagnakennt og það kann að hljóma.
Hvaðan fáum við D-vítamín?
D-vítamínskortur hrjáir okkur einkum á veturna því sólin er helsti D-vítamíngjafi okkar.
Á sumrin nægir að eyða 20 mínútum úti í sólinni til að hlaða alveg upp D-vítamínbirgðirnar en sá tími samsvarar 250 míkrógramma skammti.
Ef ætlunin væri að fá sama magn D-vítamíns með öðru móti þyrftum við að innbyrða daglega eitt kg af laxi, 50 glös af mjólk eða 50 fjölvítamíntöflur, þ.e. fimmtíufaldan ráðlegan fimm míkrógramma dagskammt sem mörg yfirvöld mæla með að við neytum.
Þessar fæðutegundir innihalda D-vítamín:
- Feitur fiskur, t.d. lax, túnfiskur og makríll
- Mjólk
- Ostur
- Egg
Hægt er að fá D-vítamín t.d. með því að taka lýsi.
Er hægt að taka inn of mikið D-vítamíni?
Getur hugsast að hægt sé að taka inn of mikið magn D-vítamíns? Sumar rannsóknir hafa leitt í ljós að ef heilbrigður, fullorðinn einstaklingur tekur inn 1.000 míkrógrömm af D-vítamíni kann það að hafa í för með sér uppköst, höfuðverk eða óþægindi fyrir hjarta.
Þörf er fyrir ýtarlegri rannsóknir sem greint geta hugsanlegar aukaverkanir sem fylgja langtímanotkun og fyrir vikið eru yfirvöld varkár þegar kemur að ráðleggingum á magni.
Mýmargar sannanir á gagnlegum áhrifum D-vítamíns hafa orðið til þess að stöðugt fleiri vísindamenn krefjast þess að hærri ráðlagður dagskammtur sé tilgreindur fyrir vítamínið sem fæðubótarefni.
Carsten Geisler, prófessor og stjórnandi heilbrigðisvísindastofnunar Kaupmannahafnarháskóla álítur að fylgjast þurfi grannt með almennum D-vítamínskorti landa sinna.
„Enn sem komið er vitum við ekki hvert ákjósanlegasta hlutfall D-vítamíns í blóði er, þ.e. hvaða magn við höfum þörf fyrir til að vernda okkur gegn sýkingum og sjúkdómum. Þó er vitað að jafnvel heilbrigðir, fullorðnir einstaklingar hafa gott af að taka inn D-vítamín í fyrirbyggjandi tilgangi“, segir hann.
