Náttúran

Af hverju myndar sandur öldur?

Þegar maður fær sér sundsprett á baðströnd er sandurinn á botninum öldóttur. Af hverju?

BIRT: 28/04/2023

Ójöfnur í sandinum undir yfirborðinu er svonnefndar bylgjusandöldur og myndast af straumi.

 

Straumurinn breytir stöðugt um stefnu eftir því hvort öldu skolar á land eða sjórinn sogast út aftur.

 

Fyrst berst sjávarbylgjan upp á ströndina og augnablikinu síðar skolar henni til baka. Þessi hreyfing vatnsins dugar oft til að flytja sandkorn stutta vegalengd.

Sjór og fljót mynda mismunandi mynstur

Í sjó

Bylgjusandöldur eru nánast eins og með sama halla báðum megin. Þar eð straumurinn skiptir stöðugt um stefnu myndast hvorki varanleg framhlið (þrýstihlið) né varanleg bakhlið (hléhlið) á sandöldunni.

Í fljóti

Straumþunginn er örlitlu meiri þeim megin á sandöldunni, þar sem vatnið berst að henni og vatnið nær því að lyfta sandkornum frá þeirri hlið, en þau falla svo niður þegar komið er yfir brúnina. Fáeinum sekúndum síðar hefur straumurinn snúist og sama ferlið endurtekur sig, en nú í hina áttina

Straumsandöldur myndast í vatni þar sem straumurinn liggur stöðugt í sömu átt.

 

Þar myndast aflíðandi þrýstihlið þar sem sandur berst stöðugt upp á við og brött hléhlið þar sem sandurinn fellur niður.

 

Slíkar sandöldur þokast því smám saman í sömu átt og straumurinn.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: NIELS HALFDAN HANSEN

Shutterstock, © Florida State University

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Náttúran

6 atriði sem þú ættir að vita um skeggskottu: Gráðugur ættingi silfurskottunnar gæti brátt hertekið heimili þitt

Tækni

Lúxus eftir dómsdag: Lítum á skýli milljarðamæringanna

Menning og saga

Indiana Jones raunveruleikans leitaði að sáttmálsörkinni

Náttúran

Átvögl sjávarins geta kælt loftslagið

Lifandi Saga

Í bók frá miðöldum leyndist óþekkt portrett af Michelangelo

Tækni

Edison gegn Tesla: Meistarar rafmagnsins hötuðust

Maðurinn

7 magnaðar staðreyndir um augu þín

Tækni

Minnislisti nördanna: Búnaður

Tækni

Nú fá róbótar siðferðilegan áttavita

Heilsa

Ný tækni vekur latar sáðfrumur

Jörðin

Glóandi sprengingar skapa hljóðhöggbylgjur

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is