Læknisfræði

Af hverju stafar glútenóþol?

Talið er að einn af hverjum hundrað þolir ekki prótínið glúten. Þetta kallast glútenóþol en af hverju stafar það?

BIRT: 16/10/2024

Glúten er prótínsamband og í því eru mörg hundruð prótín sem myndast í deigi út frá prótínunum glíadíni og glúteníni.

 

Glúten kemur brauðinu til að loða saman og það fær því þennan sérstaka teygjanleika.

 

Hveiti, spelt, rúgur og bygg mynda glúten og er að finna í ýmsum matvörum, en t.d. hrísgrjón og maís eru glútenlaus.

Glúten tærir fellingar í þörmum

Glútenofnæmi bitnar á þeim milljónum biffellinga sem er að finna innan í þörmunum. Afleiðingarnar eru alvarlega þar eð það er í þörmunum sem mest af næringunni fer út í blóðið.

1. Glútenofnæmi skaðar þarma

Glútenól skaddar þarmana, sem eru alls um 6 metra löng leiðsla umlukin vöðvum.

2. Innra byrði þarms er þakið fellingum

Að innanverðu eru þarmarnir þaktir slímhúð með milljónum lítilla fellinga.

3. Ónæmiskerfið ræðst á bifhárin

Í fólki með glútenofnæmi ræðst ónæmiskerfið á fellingarnar á þarmaveggjunum og eyðileggur þær. Samanlagt yfirborð inni í þörmunum minnkar og upptaka næringarefna og bætiefna verður örðugri.

Varnarkerfi líkamans gerir árás

Á bilinu hálft til eitt prósent fólks bregst illa við glúteni og telst hafa glútenóþol.

 

Ástæðan er sú að ónæmiskerfið lítur á glúten sem óæskilegt efni og ræðst gegn því.

 

Þessi viðbrögð ónæmiskerfisins valda bólgum í slímhimnum þarmanna og draga úr virkni þeirra.

Fólk með glútenóþol á þannig erfiðara upptöku næringarefna, vítamína og steinefna úr fæðunni.

 

Glútenóþol getur því á endanum valdið næringarskorti, beinþynningu og aukinni áhættu gagnvart sumum gerðum krabbameins.

 

Glútenóþol er ekki læknanlegt en glútenlaust mataræði getur komið í veg fyrir langflest einkennin.

Erfðabreytt hveiti fyrir glútenóþolna

Með genaskærunum CRISPR-Cas9 tókst vísindamönnum hjá Cordobaháskóla að fjarlægja 35 af 45 glíadínkóðandi genum úr hveiti. Glíadín er mikilvirkt efni við myndun glútens og hjálpar deginu að hefast. Tilraunir sýna að nýja hveitið er 85% síður óþolsvaldandi. Þetta hveiti er þó ekki nothæft í stór, hefuð brauð en er ágætt í smærri bollur.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Niels Halfdan Hansen

Shutterstock,© Ken Ikeda madsen & Shutterstock,© Miriam Dalsgaard/Politiken/Ritzau Scanpix

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Jörðin

Fimm verstu mengunarslys sögunnar

Náttúran

Pálmaolía – hvað er pálmaolía? Og hvernig er hún unnin?

Heilsa

Er nauðsynlegt að bursta tennur?

Alheimurinn

Þess vegna getum við aldrei séð endamörk alheimsins: Geimurinn vex í burt frá okkur

Náttúran

Hve hár er hæsti foss Jarðar?

Alheimurinn

Byggilegustu pláneturnar: 24 plánetur taka jörðinni fram

Alheimurinn

Af hverju eru engar stjörnur grænar?

Læknisfræði

Nýtt lyf við getuleysi: Eitruð könguló getur bjargað kynlífi þínu 

Alheimurinn

Ofurleiðaraefni að finna í loftsteinum

Lifandi Saga

Krossferðaherinn sigraður með timburvögnum

Lifandi Saga

Kína verður aldrei aftur auðmýkt

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is