Alheimurinn

Fær það virkilega staðist að tvær sólir geti verið í sama sólkerfi?

Sólkerfi, þar sem pláneturnar snúast um tvær sólir hljómar eins og vísindaskáldskapur. En tvístirni eru til. Fær þetta þá staðist?

BIRT: 13/12/2024

Það eru alls ekki allar stjörnur einar á ferð í geimnum. A.m.k. helmingur allra stjarna á næturhimninum eiga sér systurstjörnu og eru hluti af sólkerfi þar sem eru tvær eða fleiri sólir, sem þyngdaraflið heldur á braut um sameiginlegan þyngdarpunkt.

 

Í innan við 20 ljósára fjarlægð héðan eru 16 tvístirni og tvö þrístirni.

 

Næsti nágranni sólarinnar er þrístirnið Alfa Centauri þar sem tvær sólir Alfa Cenauri A og B snúast hvor um aðra í mikilli nálægð, en þriðja og daufasta sólin, Proxima Centauri er nokkru fjær.

 

Tvístirni myndast í sama gas- og rykskýinu.  Þessar stjörnur eru þess vegna úr nákvæmlega sömu frumefnum og líka jafngamlar. En stundum er massi þeirra misjafn og þær þróast því misjafnlega og verða ekki mjög langlífar. Massameiri stjarnan deyr fyrr.

 

Tvíburi sólarinnar okkar

Sumir vísindamenn telja meira að segja að allar stjörnur, sólin okkar þar meðtalin, myndist sem tvístirni.

 

Þessi mögulegi tvíburi sólarinnar kallast Nemesis og hefur þá fyrir milljörðum ára lent á braut, sem hefur þeytt henni út úr sólkerfinu.

 

Samkvæmt þessari hugmynd er Nemesis líklegast einhvers staðar í Vetrarbrautinni og að öllum líkindum brúnn dvergur, sem sé lítil og svöl stjarna, sem aldrei getur náð upp nægum hita til að hefja kjarnasamruna.

 

Þrjár aðferðir til að finna tvístirni

Tvístirni snúast um sameiginlegan þyngdarpunkt, en oft er aðeins ein stjarna sýnileg. Stjörnufræðingar beita því sérstökum aðferðum til að finna tvíburann.

 

1. Hreyfibreytingar

Sum tvístirni uppgötvast vegna þess að hreyfimynstur stærri stjörnunnar er óreglubundið. Dæmi um þetta eru Síríus og Síríus B í Stóra hundi.

 

2. Myrkvun

Í öðrum tilvikum liggja brautirnar þannig að stjörnurnar skyggja hvor á aðra héðan séð. Dæmi um þetta er Algol í Perseifi, en birta stjörnunnar dvínar greinilega þriðja hvern dag.

 

3. Litrófsmælingar

Tvær stjörnur, mjög nálægt hvor annarri, finnast oft ekki nema með litrófsgreini sem greinir ljósið frá stjörnunum. Með þessari aðferð tókst að afhjúpa Kastor í Tvíburunum, sem tvístirni.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Ritstjórn

© NASA, © Centre de Données astronomiques de Strasbourg, © ESA

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Náttúran

Risasveppur er stærri en 100 fótboltavellir

Maðurinn

Augnlitur – hvað ræður augnlit barna?

Náttúran

Hvernig komu skordýr fram á Jörðu?

Náttúran

Kona fann stein í læk, sem reyndist vera 120 milljón króna virði

Heilsa

Viðamikil rannsókn: Tvennt getur tvöfaldað líkurnar á að lifa af krabbamein

Maðurinn

Er hægt að þreytast af fersku lofti?

Maðurinn

Læknar færa til mörkin milli lífs og dauða

Tækni

Óvinsæl flugsæti eru öruggust

Lifandi Saga

Hver var æpandi múmían?

Maðurinn

Nýleg uppgötvun: Vinsælar fæðutegundir geta hraðað öldrun

Náttúran

Gætu hafa haft rangt fyrir sér: Leyndarmál einnar hættulegustu köngulóar heims

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is