Maðurinn

Ferðast inn í ósýnilegan heim húðarinnar

Við virðum húðina fyrir okkur daglega en þegar vísindamenn þysja inn á hana blasir við landslag þar sem svitinn líkist stöðuvötnum, hársekkirnir klettaskorum og íbúarnir eru svangir húðmítlar.

BIRT: 16/02/2023

Sníklar: Hársekkjamítlar skríða um andlit okkar.

Hársekkirnir eru hýbýli örsmárra húðmítla sem lifa á dauðum húðfrumum og húðfitu. Húðmítlarnir eru algengastir á andlitinu, líkt og hér kringum augnhárin en þar sem þeir eru aðeins um 0,3 mm á lengd, er að öllu jöfnu erfitt að koma auga á þá.

Gervihúð: Ný húð mynduð úr frumum í rannsóknarstofu.

Unnt er að beita getu húðarinnar til að endurnýja sjálfa sig í því skyni að rækta gervihúð. Með því að nota frumur sem endurnýja ysta lag húðarinnar, ásamt svolítilli næringu, er unnt að rækta heilan fermetra húðar á aðeins þremur vikum, sem nota má til að þekja með brunasár.

Æðar: Hitinn í húðinni segir til um hver við erum.

Líkaminn gefur frá sér varma með því að senda blóð gegnum æðarnar á yfirborði húðarinnar. Hver og einn hefur yfir að ráða eigin æðamynstri og fyrir bragðið er mynd af varmalosun húðarinnar, þ.e. hitasírit, álíka einstaklingsbundin og fingraför eru.

Svitaholur: Líkamssvitinn ræður niðurlögum skaðlegra baktería.

Húðin er þakin tveimur til fjórum milljónum svitahola. Sviti er með hátt sýrustig, sem deyðir margar sjúkdómsvaldandi bakteríur. Með því móti kemur svitinn í veg fyrir að rispur og sár sýkist af völdum baktería á húðinni.

Hársekkir: Hár vex upp úr holum í húðinni.

Hársekkirnir, sem hér er sýndur þverskurður af, eru dældir í húðinni (dökkblátt). Þar mynda húðfrumur próteinið keratín (fjólublátt), sem er meginuppistaða hárs. Sum hár, mestmegnis þau þykku, eru hol að innan, líkt og hér er sýnt.

Sprauta: Húðin losar lyfið hægt frá sér.

Kvalastillandi lyfjum og bóluefni, sem hljóta eiga hæga upptöku í líkamanum, er oft sprautað inn í neðsta lag húðarinnar, undirhúðina. Eigi lyfin að verka hraðar stingur læknirinn nálinni frekar í vöðva eða æð.

Húðlög: Húðin er bæði dauð og lifandi.

Þrátt fyrir að húðin sé slétt á að líta má sjá í smásjá að hún er þakin dauðum húðfrumum. Lagið fyrir neðan, þ.e. leðurhúðin, felur í sér hársekki, taugafrumur og kirtla. Þar undir er svo fitulag undirhúðarinnar, sem dregur úr höggum á húðina.

Sníklar: Hársekkjamítlar skríða um andlit okkar.

Hársekkirnir eru hýbýli örsmárra húðmítla sem lifa á dauðum húðfrumum og húðfitu. Húðmítlarnir eru algengastir á andlitinu, líkt og hér kringum augnhárin en þar sem þeir eru aðeins um 0,3 mm á lengd, er að öllu jöfnu erfitt að koma auga á þá.

Gervihúð: Ný húð mynduð úr frumum í rannsóknarstofu.

Unnt er að beita getu húðarinnar til að endurnýja sjálfa sig í því skyni að rækta gervihúð. Með því að nota frumur sem endurnýja ysta lag húðarinnar, ásamt svolítilli næringu, er unnt að rækta heilan fermetra húðar á aðeins þremur vikum, sem nota má til að þekja með brunasár.

Æðar: Hitinn í húðinni segir til um hver við erum.

Líkaminn gefur frá sér varma með því að senda blóð gegnum æðarnar á yfirborði húðarinnar. Hver og einn hefur yfir að ráða eigin æðamynstri og fyrir bragðið er mynd af varmalosun húðarinnar, þ.e. hitasírit, álíka einstaklingsbundin og fingraför eru.

Svitaholur: Líkamssvitinn ræður niðurlögum skaðlegra baktería.

Húðin er þakin tveimur til fjórum milljónum svitahola. Sviti er með hátt sýrustig, sem deyðir margar sjúkdómsvaldandi bakteríur. Með því móti kemur svitinn í veg fyrir að rispur og sár sýkist af völdum baktería á húðinni.

Hársekkir: Hár vex upp úr holum í húðinni.

Hársekkirnir, sem hér er sýndur þverskurður af, eru dældir í húðinni (dökkblátt). Þar mynda húðfrumur próteinið keratín (fjólublátt), sem er meginuppistaða hárs. Sum hár, mestmegnis þau þykku, eru hol að innan, líkt og hér er sýnt.

Sprauta: Húðin losar lyfið hægt frá sér.

Kvalastillandi lyfjum og bóluefni, sem hljóta eiga hæga upptöku í líkamanum, er oft sprautað inn í neðsta lag húðarinnar, undirhúðina. Eigi lyfin að verka hraðar stingur læknirinn nálinni frekar í vöðva eða æð.

Húðlög: Húðin er bæði dauð og lifandi.

Þrátt fyrir að húðin sé slétt á að líta má sjá í smásjá að hún er þakin dauðum húðfrumum. Lagið fyrir neðan, þ.e. leðurhúðin, felur í sér hársekki, taugafrumur og kirtla. Þar undir er svo fitulag undirhúðarinnar, sem dregur úr höggum á húðina.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: ULLA EDELBO RAASCHOU

STEVE GSCHMEISSNER/Science Photo Library,EYE OF SCIENCE/Science Photo Library,KLAUS GULDBRANDSEN/Science Photo Library,FRANCINE PROKOSKI /Science Photo Library,Eye of Science/Science Photo Library,NIBS/Science Photo Library,

Náttúran

Krabbar hafa farið sömu ferðina 17 sinnum

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Lifandi Saga

Ísraelski vígamaðurinn: Vill lifa í friði með Palestínumönnum

Maðurinn

Er hægt að verða gráhærður á einni nóttu?

Heilsa

Hrotur geta verið vísbending um hjartasjúkdóm: Einn hópur er í sérstakri áhættu

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Gæludýr koma í veg fyrir offitu og ofnæmi meðal barna

Náttúran

Hvernig bárust kettir til Ameríku?

Heilsa

Er mikið um kyrrsetu hjá þér í vinnunni? Þá getur kaffi lengt líf þitt samkvæmt stórri rannsókn.

Heilsa

Lækning gegn útbreiddum meltingartruflunum finnst í flestum eldhúsum.

Vinsælast

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

3

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

4

Jörðin

Jörðin eftir manninn

5

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

6

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

3

Jörðin

Jörðin eftir manninn

4

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

5

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

6

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Læknar hafa grætt heilt auga í mann

Maðurinn

Nú geta vísindamenn ráðskast með drauma okkar

Tækni

140.000 veirutegundir hafa fundist í þarmaflórunni

Maðurinn

Kornabörn þekkja móðurmálið sitt

Læknisfræði

Hvers vegna fáum við ofnæmi?

Maðurinn

Lamaður maður gengur fyrir eigin hugarafli

Lifandi Saga

Dans indíána orsakaði blóðbaðið við Wounded Knee

Heilsa

Rannsókn: Tæp skeiðfylli af þessari fitutegund daglega dregur úr hættu á heilabilun

Maðurinn

Er hollt að gefa blóð?

Tækni

Vandamál sem gat orðið aðkallandi

Maðurinn

Efnaskiptin eru stöðug frá 20 til 60 ára aldurs

Maðurinn

Er siðblindingi á vinnustaðnum þínum?

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Er sólarvörn yfirhöfuð nauðsynleg ef dvalið er í skugga mestallan daginn?

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.