Lifandi Saga

Fimm ástæður þess að sérhver her óttast stríð í borgum

Borgir hafa á liðinni öld verið sjónarsvið ægilegra bardaga. Mikill íbúafjöldi, þröngar götur með mörgum leynistöðum, ásamt vilja borgara til að verja svæðið veldur jafnan miklum blóðsúthellingum.

BIRT: 09/11/2023

Borgir hafa hernaðarlega og táknræna þýðingu í stríðinu. En stríð í borgum umbreytist fljótt í martröð fyrir innrásarliðið.

 

Í ókunnri borg má búast við launsátri og leyniskyttum sem leiðir til mikils mannfalls og andstæðingarnir eru ekki einungis her óvinarins, heldur einnig almennir borgarar sem einsetja sér að berjast fyrir lífi sínu, heimili og fjölskyldum.

 

Sprengjuárásir úr lofti og stórskotalið á borgaraleg samfélög vekja jafnan mikinn óhug heimsbúa. Slíkum árásum er refsað, stundum með viðskiptaþvingunum frá  Sameinuðu þjóðunum eða NATO en það eru stórveldi sem fáir geta staðist snúning.

ANDSPYRNA BORGARA

Stytta við gömlu borgarmúra Varsjár heiðrar þúsundir barna sem tóku þátt í uppreisninni árið 1944.

Borgarar vörðu Varsjá í 63 sólarhringa.

Þegar Rauði herinn nálgaðist Varsjá í ágúst 1944 í hernumdu Póllandi gerði neðanjarðarher borgarinnar uppreisn gegn Þjóðverjum.

 

Pólverjar hugðust frelsa borgina áður en hermenn Stalíns komu þangað. Íbúar reistu götuvirki og börðust við Þjóðverja með skotvopnum og mólotov-kokteilum.

 

Þetta kom þýska herliðinu algjörlega í opna skjöldu. En þegar nasistar uppgötvuðu að Sovétríkin hyggðust ekki blanda sér í átökin fylltust þeir miklum eldmóði.

 

Þeir réðu niðurlögum borgara fyrst eftir 63 blóðuga sólarhringa sem kostuðu allt að 15.000 þýska hermenn lífið. Pólverjar eru taldir hafa misst um 150.000 manns.

BORGARLANDSLAG

Niðurgrafnir skriðdrekar vörðu hernaðarlega mikilvæg vegamót víðsvegar í Berlín.

Berlín var umbreytt í morðótt vígi

Þegar Rauði herinn hélt þann 25. apríl 1945 inn í Berlín var borgin varin af sundurleitum flokkum 45.000 örmagna hermanna, drengja úr Hitler Jugend ásamt öldruðum mönnum frá svonefndum Volksturm.

 

En varnarliðið nýtti sér borgarlandslagið óspart. Rústirnar urðu að vígjum og í þröngum götum lokkuðu drengir frá Hitler Jugend sovéska bryndreka í launsátur og sprengdu þá upp.

 

Bardagarnir kostuðu Sovétríkin næstum 2.000 skriðdreka og um 100.000 manns.

ÓVINIR Í MANNMERGÐINNI

Sprengjuregn rústaði stórum hlutum gömlu keisaraborgarinnar Hue.

Skæruliðar leyndust oft í fólksfjöldanum

Í svonefndri Tet-árás réðust norður-víetnamskar herdeildir í janúar 1968 á margar borgir og herstöðvar í S-Víetnam sem Bandaríkin studdu.

 

Bardagarnir í gamla menningarbænum Hue stóðu í einn mánuð og voru þeir lengstu og blóðugustu bardagar Bandaríkjamanna. Í þeim leyndust N-Víetnamar í mörgum fornum hofum borgarinnar eða innan um mannfjöldann.

 

Meira en 600 bandarískir og suður-víetnamskir hermenn ásamt 6.000 borgurum drápust í þessum átökum.

 

Þessi langdregni bardagi varð til þess að stuðningur Bandaríkjamanna við stríðið hríðféll heima fyrir.

VANTRAUST

Þegar Sovétríkin réðust inn í Kabúl afvopnuðu þau afganska herinn sem þótti sérlega óáreiðanlegur.

Launmorð og umsátur gerðu götur Kabúls ótryggar

Í desember 1979 réðst herafli Sovétríkjanna á mettíma inn í Afganistan. En hafi innrásarliðið vonast eftir skjótum sigri hafði það á röngu að standa.

 

Nýja ríkisstjórnin sem var studd af Sovétríkjunum, gat ekki reitt sig á eigin hermenn og sovéskir hermenn þurftu því að vakta götur höfuðborgarinnar, Kabúl.

 

Í þéttbýli borgarinnar lentu hermennirnir margoft í launsátri meðan herforingjar Sovétmanna voru skotnir af leyniskyttum.

 

Eftir nokkrar vikur yfirgaf herinn varðstöðvar sínar og létu afganskar herdeildir um að vakta göturnar en þær skiptu oft um lið.

ÁLIT HEIMSBYGGÐARINNAR

Bosnísk-serbneski leiðtoginn Radovan Karadzic var árið 2016 dæmdur í 40 ára fangelsi fyrir stríðsglæpi.

Blóðugt umsátur vakti reiði heimsbúa

Þegar serbneskt-bosnískt herlið sat um stórborgina Sarajevo frá 1992 – 1996 í stríðinu í Bosníu héldu þeir ranglega að öll brögð væru leyfileg.

 

Frá hæðunum umhverfis borgina lét stórskotaliðið sprengjum rigna yfir bæinn meðan leyniskyttur gerðu hversdaginn að martröð fyrir borgara Sarajevo.

 

Sprengjuregnið kostaði minnst 43 borgara lífið þegar Serbar hittu í ágúst 1995 markaðstorg í borginni.

 

Árásin vakti svo mikla reiði á Vesturlöndum að NATO réðst á Serba og neyddi þá til að fjarlægja þungavopn sín.

LESTU MEIRA UM STRÍÐ Í BORGUM

  • James H. Willbanks & Ramiro Bujeiro: Battle of Hue, 1968, Osprey, 2021

 

  • Louis A. DiMarco: Concrete Hell, Osprey, 2012

 

  • Antony Beevor: Berlin: The Downfall 1945, Penguin, 2007

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Else Christensen

Shutterstock, © Imageselect, © USMC Archives, © Michel Lipchitz/AP/Ritzau Scanpix, © UN International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

Alheimurinn

Stjarna breytir sér í demant

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

Maðurinn

Svefnleysi skaðar þarmana

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Vinsælast

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

3

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

6

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

3

Maðurinn

3 ókostir við greind

4

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

5

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

6

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Vísindamenn

Stærðfræðisnillingur fann upp tölvuna

Heilsa

Þess vegna ættir þú alltaf að setja klósettlokið niður áður en þú sturtar

Maðurinn

Vanþroskað tvíburafóstur fjarlægt úr heila ársgamallar stúlku

Tækni

100 milljónir hafa kosið: Hér eru hin sjö nýju undur veraldar 

Lifandi Saga

Hvert var banamein Elvis Presleys?

Maðurinn

Angistargenið er nú fundið

Náttúran

Glæpir borga sig

Náttúran

Af hverju límist lím ekki við innra byrði túbunnar?

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Maðurinn

Af hverju eiga karlmenn auðveldara með að fá fullnægingu en konur?

Maðurinn

Leiðbeiningar um uppeldi: Reiðilestur veldur niðurbroti í heila

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Maður hnerrar til að hreinsa ryk, slím og aðskotahluti úr öndunarveginum, en haldi maður aftur af hnerranum situr þetta kyrrt og heldur áfram að valda óþægindum.

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.