Fyrsta pláneta í annarri stjörnuþoku fundin

Með því að leita eftir örsmáum breytileika í röntgengeislun frá fjarlægu tvístirni fundu stjörnufræðingar plánetu í annarri stjörnuþoku í milljóna ljósára fjarlægð.

BIRT: 24/08/2022

LESTÍMI:

2 mínútur

Síðan fyrsta fjarplánetan fannst 1995 hafa stjörnufræðingar uppgötvað um 4.500 plánetur á brautum um aðrar stjörnur en sólina.

 

Uppgötvun plánetunnar M51-ULS-1b markar þó mikil tímamót. Þetta er nefnilega fyrsta fjarplánetan sem finnst utan Vetrarbrautarinnar.

 

M51-ULS-1b snýst um tvístirni í „Hringiðuþokunni“ eða M51a sem er í um 28  milljón ljósára fjarlægð.

Langflestar fjarplánetur hafa uppgötvast með hjágönguaðferðinni:

 

Stjörnufræðingar fylgjast með birtumagni stjörnu í langan tíma og ef birtumagnið minnkar um fáeina þúsundustu hluta með reglulegu millibili, stafar það af því að pláneta gengur fyrir stjörnuna og skyggir örlítið á hana héðan séð.

 

Þessari aðferð er ekki unnt að beita úr svona mikilli fjarlægð. Birtumagnið er of lítið til þau tæki sem nú eru notuð ráði við að mæla svo litlar breytingar á svo litlu ljósi.

Stjörnuþokan M51 sem einnig kallast Hringiðuþokan er í um 28 milljón ljósára fjarlægð.

Vísindamenn hjá Harvard & Smithsonian-miðstöðinni leituðu þess í stað að tvístirni þar sem önnur stjarnan hefur fallið saman í nifteindastjörnu.

 

Í tvístirni sogar nifteindastjarna til sín efni frá hinni stjörnunni og hitinn sem því fylgir veldur öflugri röntgengeislun.

 

En röntgengeislunin berst frá litlu svæði og því getur stór pláneta valdið mælanlegri minnkun á þeirri geislun þegar hún skyggir á uppsprettuna, séð frá jörðu. Og það var einmitt þannig sem plánetan M51-ULS-1b fannst.

 

Vísindamennirnir notuðu gömul gögn frá gervihnettinum Chandra við þessa leit og komust þá skyndilega í feitt:

 

Þann 20. september 2012 slokknaði á röntgengeislun frá þessu sólkerfi í þrjá tíma. Bingó! Þar með var í fyrsta sinn fundin pláneta í annarri stjörnuþoku.

 

Vísindamennirnir hyggjast þó rannsaka hvort önnur ástæða en hjáganga plánetu gæti skýrt hvarf röntgengeislunarinnar.

 

En ef röntgen-hjágönguaðferðin virkar í raun og veru, verður trúlega unnt að finna fleiri ámóta fjarlægar plánetur í gögnum sem þegar eru til.

BIRT: 24/08/2022

HÖFUNDUR: EBBE RASCH

HÖFUNDARÉTTUR MYNDA: Shutterstock,© S. BECKWITH/STSCI, THE HUBBLE HERITAGE TEAM/STSCI/AURA, NASA, ESA,

vinsælustu greinarnar

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu með áskrifandi að blaðinu?

Áskrifendur geta fengið áskrift af vefnum hér

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is