Maðurinn

Geislar teikna upp líkamann í þrívídd

Unnt er að beita sífellt fullkomnari skimunartækni til að rannsaka innviði líkamans og nú er hægt að skoða taugabrautir og æðar í mjög miklum smáatriðum.

BIRT: 04/12/2022

Þegar Wilhelm Röntgen gegnumlýsti hönd og giftingarhring eiginkonu sinnar árið 1896, tók ferlið alls 90 mínútur. Í dag má gera slíkt hið sama á örfáum sekúndum. Núorðið er unnt að taka sneiðmyndir af öllum líkamanum, m.a. sjást slagæðar og höfuðkúpan nú miklu greinilegar en nokkru sinn fyrr.

Hágæði – Innra líf lungnanna kemur í ljós í sneiðmyndatöku.

Nákvæm sneiðmynd af heilbrigðum lungum. Myndin er tekin með röntgenlampa sem snýst og myndar þunnar sneiðmyndir af lungunum. Lesið er úr gögnunum í tölvu og þeim breytt í þrívíddarmyndir.

Ljósasýning – Röntgen gerir það að verkum að beinin lýsa.

Þegar röntgengeislar lenda á mannslíkamanum drekka bein, fita, vöðvar og aðrir vefir, geislana í sig að mismiklu leyti. Kalkið í beinunum drekkur geislana betur í sig en önnur líffæri og fyrir vikið eru beinin ljós á að líta á röntgenmyndum.

Heilinn í litum – Upplýstar vatnssameindir sýna taugakerfið.

Segulmæling á hreyfingum vatnssameindanna í vefnum getur umbreyst í litríkar ljósmyndir þegar beitt er taugabrautaskönnun (ens.: tractography). Litirnir sýna hreyfingar taugatrefjanna, blátt táknar hreyfingu upp og niður, grænt fram og til baka og rautt þversum.

Handaband – Ljós- og hljóðskönnun sýnir uppbyggingu æðanna.

Á myndinni til vinstri er að finna hefðbundna skönnun allra æðanna í hendinni, þar sem beitt er ljós- og hljóðbylgjum, því sem kallast ljóshljóðunarmyndun. Á myndinni hægra megin gefa litirnir til kynna þykkt æðanna. Þessi tækni gerir m.a. kleift að greina æðakölkun.

Hjartsláttur – Með segulómtæki er unnt að greina hættulega hjartasjúkdóma.

Skimun með segulmagni og útvarpsbylgjum (MRI) sýnir í þrívídd blóðstreymið til (blár og grænn litur) og frá (rauður og gulur litur) hjartanu. Því ljósari sem litirnir eru, þeim mun hraðar streymir blóðið. Með þessari tækni er unnt að greina hjartasjúkdóma miklu fyrr en áður.

Ljós á perunni – Geislavirk snefilefni leiða í ljós virkni heilans.

Í jáeindaskanna er heilinn lýstur upp með geislavirku snefilefni sem sprautað er inn í blóðrásina. Rautt og gult merkir mikla virkni en blátt og grænt litla. Þau svæði sem sjúkdómur herjar á fá á sig skærari lit en ella.

Þegar Wilhelm Röntgen gegnumlýsti hönd og giftingarhring eiginkonu sinnar árið 1896, tók ferlið alls 90 mínútur. Í dag má gera slíkt hið sama á örfáum sekúndum. Núorðið er unnt að taka sneiðmyndir af öllum líkamanum, m.a. sjást slagæðar og höfuðkúpan nú miklu greinilegar en nokkru sinn fyrr.

Hágæði – Innra líf lungnanna kemur í ljós í sneiðmyndatöku.

Nákvæm sneiðmynd af heilbrigðum lungum. Myndin er tekin með röntgenlampa sem snýst og myndar þunnar sneiðmyndir af lungunum. Lesið er úr gögnunum í tölvu og þeim breytt í þrívíddarmyndir.

Ljósasýning – Röntgen gerir það að verkum að beinin lýsa.

Þegar röntgengeislar lenda á mannslíkamanum drekka bein, fita, vöðvar og aðrir vefir, geislana í sig að mismiklu leyti. Kalkið í beinunum drekkur geislana betur í sig en önnur líffæri og fyrir vikið eru beinin ljós á að líta á röntgenmyndum.

Heilinn í litum – Upplýstar vatnssameindir sýna taugakerfið.

Segulmæling á hreyfingum vatnssameindanna í vefnum getur umbreyst í litríkar ljósmyndir þegar beitt er taugabrautaskönnun (ens.: tractography). Litirnir sýna hreyfingar taugatrefjanna, blátt táknar hreyfingu upp og niður, grænt fram og til baka og rautt þversum.

Handaband – Ljós- og hljóðskönnun sýnir uppbyggingu æðanna.

Á myndinni til vinstri er að finna hefðbundna skönnun allra æðanna í hendinni, þar sem beitt er ljós- og hljóðbylgjum, því sem kallast ljóshljóðunarmyndun. Á myndinni hægra megin gefa litirnir til kynna þykkt æðanna. Þessi tækni gerir m.a. kleift að greina æðakölkun.

Hjartsláttur – Með segulómtæki er unnt að greina hættulega hjartasjúkdóma.

Skimun með segulmagni og útvarpsbylgjum (MRI) sýnir í þrívídd blóðstreymið til (blár og grænn litur) og frá (rauður og gulur litur) hjartanu. Því ljósari sem litirnir eru, þeim mun hraðar streymir blóðið. Með þessari tækni er unnt að greina hjartasjúkdóma miklu fyrr en áður.

Ljós á perunni – Geislavirk snefilefni leiða í ljós virkni heilans.

Í jáeindaskanna er heilinn lýstur upp með geislavirku snefilefni sem sprautað er inn í blóðrásina. Rautt og gult merkir mikla virkni en blátt og grænt litla. Þau svæði sem sjúkdómur herjar á fá á sig skærari lit en ella.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: ANDREAS EBBESEN JENSEN

GE Healthcare/Interfoto/Imageselect,Siemens Healthcare GmbH,GE Healthcare,Yoshiaki Matsumoto,Arterys,CENTRE JEAN PERRIN/ISM/SCIENCE PHOTO LIBRARY

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Alheimurinn

Ofurjörð fundin í lífbelti stjörnu

Náttúran

Af hverju er mínútunni skipt í 60 sekúndur?

Heilsa

Kírópraktík: Getur hnykkur í hrygginn linað verki þína? 

Maðurinn

Af hverju erum við myrkfælin?

Náttúran

Áhugamenn finna 470 milljón ára gamlan heim

Maðurinn

Er hægt að mæla sársauka?

Maðurinn

Þess vegna verða sumir frekar fyrir tannskemmdum

Alheimurinn

Hvernig fær geimstöðin súrefni og vatn?

Alheimurinn

Minnkun tunglsins veldur tunglskjálftum sem skapa hættu fyrir geimfara

Lifandi Saga

Hvers vegna er New York kölluð „Stóra eplið“?

Maðurinn

6 mýtur um litlu, bláu rispilluna

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is