Alheimurinn

Hvar er Webb-sjónaukinn

Mér er sagt að nýi James Webb-sjónaukinn sé ekki á braut um jörðu eins og Hubble, heldur lengra í burtu. Hver er ástæðan?

BIRT: 03/01/2023

Nýi geimsjónaukinn James Webb sem skotið var út í geiminn á jóladag 2021, situr á mjög sérstökum stað úti í geimnum í 1,5 milljón kílómetra fjarlægð frá jörðu. Þar hverfist hann um svonefndan Lagrange-punkt, nánar tiltekið punktinn L2.

 

Það er sérstakt við Lagrange-punkta að þar ríkir jafnvægi milli þyngdaráhrifa frá sólinni og jörðinni. Það þýðir að tiltölulega smár hlutur eins og Webb-sjónaukinn getur þarna haldið fastri stöðu í geimnum án þess að þurfa að eyða nema sáralítilli orku til þess.

Vegna stöðu sinnar á L2-punktinum getur Webb-sjónaukinn skýlt sér fyrir geislun, bæði frá sól og jörð.

Gagnkvæm áhrif tungls og jarðar skapa alls fimm Lagrange-punkta en fyrir Webb-sjónaukann er L2 langheppilegasti punkturinn.

 

Sjónaukinn er búinn verndandi sólhlíf sem snýr í senn inn að sólinni og jörðinni.

 

Þannig getur sjónaukinn stöðugt „snúið baki“ í þá geislun sem berst frá sólinni og jörðinni og myndi annars trufla þær mælingar sem sjónaukinn gerir á fjarlægum himinhnöttum.

Jafnvægi skapar fimm stæði í geimnum

Á fimm punktum skapast jafnvægi milli þyngdarafls jarðar og sólar. Það skapar gervihnöttum stöðugleika.

Mest not fyrir L1 og L2

Punktarnir L1 og L2 hafa mikið verið notaðir. L1 veitir stöðugt útsýni til sólar en L2 að hinum fjarlæga útgeimi.

L3 verður aldrei nýttur

Punkturinn L3 verður trúlega aldrei notaður. Staðsetningin hefur ekki sérstaka kosti og fjarskipti ómöguleg þar eð sólin er fyrir.

L4 og L5 koma til greina

Gervihnettir á L4 og L5 kynnu að veita betra útsýni til sólar. Einkum gæti gervihnöttur á L4 sem er framan við jörðina á brautinni, varað við sólstormum.

L2-punkturinn hefur áður verið notaður fyrir gervihnettina WMAP og Planck sem kortlögðu bakgrunnsgeislun úr geimnum.

 

Hinum megin jarðar, við Lagrange punkt L1, hafa aðrir gervihnettir tekið sér bólfestu. Þar er stöðugt útsýni til sólar sem m.a. hefur verið kostur fyrir sólarstjörnuathugunarstöðina SOHO.

Hinir sérstöku punktar þekktir í 250 ár

Þrír af Lagrange punktunum – L1, L2 og L3 – uppgötvuðust árið 1760 af svissneska stærðfræðingnum Leonhard Euler. Síðustu tveir punktarnir, L4 og L5, voru skilgreindir árið 1773 af ítalskættuðum stjörnufræðingnum og stærðfræðingnum Joseph Louis Lagrange og síðan hafa þeir borið nafn hans.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: JENS E. MATTHIESEN

© ESA. © Shutterstock & Lotte Fredslund. © Shutterstock

Náttúran

Ljós ruglar viðbrögð skordýranna

Jörðin

Maðurinn hefur breytt möndulhalla jarðar

Jörðin

Maðurinn hefur breytt möndulhalla jarðar

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

NÝJASTA NÝTT

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Lifandi Saga

Þess vegna trúa milljónir á mýtuna: Barnaníðingar djöfulsins 

Vísindamenn

Stærðfræðisnillingur fann upp tölvuna

Heilsa

Þess vegna ættir þú alltaf að setja klósettlokið niður áður en þú sturtar

Maðurinn

Vanþroskað tvíburafóstur fjarlægt úr heila ársgamallar stúlku

Vinsælast

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

3

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

6

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

3

Maðurinn

3 ókostir við greind

4

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

5

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

6

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Lifandi Saga

Hvenær voru fóstureyðingar gerðar frjálsar í Bandaríkjunum?

Maðurinn

Hvers vegna þarf eldra fólk minni svefn?

Lifandi Saga

Fjöldamorðin í Katyn: Stalín hugðist brjóta Pólverja á bak aftur

Maðurinn

Matseðill morgundagsins: Skordýrabrauð með ostlíki úr geri

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Maðurinn

Af hverju eiga karlmenn auðveldara með að fá fullnægingu en konur?

Maðurinn

Leiðbeiningar um uppeldi: Reiðilestur veldur niðurbroti í heila

Maðurinn

Hvernig er best að fara á klósettið?

Maðurinn

Auðmaður vill drekka úr æskubrunninum

Maðurinn

Þess vegna þyngist þú með aldrinum

Maðurinn

Íhugun getur breytt heila þínum

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Árið 2009 kom dularfullur forritari fram með heimsins fyrstu rafmynt. Það átti eftir að gjörbreyta fjárhagslífi heimsins. Rafmynt gæti gert banka ónauðsynlega og komið í veg fyrir verðbólgu – en hún er fullkominn myntfótur fyrir glæpamenn.

Tækni

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.