Lifandi Saga

Hvenær var kveikjarinn fundinn upp?

Fyrstu kveikjararnir slógu í gegn en þurftu svo að gefa eftir fyrir eldspýtunum.

BIRT: 04/04/2023

 

Þegar um árið 1770 var tinnugikks-skammbyssum breytt í einfalda kveikjara.

 

Þeir virkuðu í stórum dráttum eins og mekanísk útgáfa af eldfæri þar sem tinnusteinum var slegið saman til þess að mynda neista sem kveikti í eldfima efninu.

 

Það var síðan fyrst árið 1823 sem Johann Döbereiner fann upp fyrsta almenna kveikjarann sem virkaði með efnaferlum – hinn svonefnda Döbereinersches Feuerzeug.

 

Þýski efnafræðingurinn nýtti sér að það kviknar í vetni þegar það kemst í samband við platínu. Með þessum hætti var mögulegt að skapa eiginlega loga og ekki bara neista.

 

Þess vegna var nýja uppfinningin mun betri en t.d. eldfæri þess tíma og á fáeinum árum höfðu 20.000 kveikjarar selst í Þýskalandi og Englandi.

 

Döbereiner tryggði sér aldrei einkaleyfi á þessari snjöllu uppfinningu sinni en þýski athafnamaðurinn Heinrich Gottfried Piegler sá stórkostlega möguleika í gripnum.

 

Hann lét verksmiðjur sínar fjöldaframleiða kveikjara og er sagður hafa selt um milljón slíka á þriðja tug nítjándu aldar einum saman.

 

Kveikjarar sem byggðu á hönnun Döbereiners voru framleiddir til 1880 þar sem minni og snjallari gerðir komu á markað.

 

Á þessum tíma hafði kveikjarinn þó glatað markaðshlutdeild sinni til öryggiseldspýtna sem urðu ótrúlega vinsælar frá því upp úr 1850.

 

docc88bereiner-illustration

Svona virkaði kveikjari Döbereiner

1. Ysta hólfið inniheldur brennisteinssýru. 

 

2. Brennisteinssýran hvarfast við sínkið í innsta botnlausa hólfinu og myndar þannig vetni.

 

3. Botnlausa hólfið safnar saman vetninu sem þrýstist í átt að ventlinum.

 

4. Þegar ventillinn opnast streymir vetni yfir platínu. Efnin tvö hvarfast og það kviknar í vetninu.

 

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Ritstjórn

Shutterstock

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Jörðin

Hvenær var hnettinum skipt í tímabelti?

Maðurinn

Hve mikið gagnamagn rúmast í heilanum?

Lifandi Saga

Fimm heppnustu manneskjur sögunnar

Maðurinn

Fimm ráð vísindamanna til að lífið verði hamingjuríkara

Náttúran

Hvaða rándýr étur flest fólk?

Maðurinn

Með skönnun má spá fyrir um þunglyndi

Heilsa

Er flotsaur til marks um góða heilsu?

Maðurinn

Af hverju sjá sumir drauga en aðrir ekki?

Heilsa

10 matvæli með meira C-vítamín en appelsínur

Maðurinn

Þráhyggja tekur heilann í gíslingu

Alheimurinn

Stjörnufræðingar leita langt eftir svörum: Er líf í alheiminum?

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is