Hvernig vaknaði fólk áður en vekjaraklukkan kom til sögunnar?

Fyrstu kerfisbundnu tilraunir til að vakna fyrir sólarupprás má rekja allt aftur til fornaldar þegar menn gerðu tilraunir með vatnsklukkur.

BIRT: 01/12/2020

LESTÍMI:

< 1 mínútur

Áður en rafmagnsljósið var fundið upp á 19. öld fóru flestir að sofa eftir að sólin var sest og fóru á fætur við sólarupprás.

 

Fyrstu tilraunirnar við að vakna án aðstoðar náttúrunnar voru gerðar í fornöld með aðstoð vatnsklukkna. Þessar klukkur minntu á stundaglös og samanstóðu af vatnsíláti og rann vatnið út úr því í gegnum lítið gat.

 

Í vatnsílátinu voru t.d. litlar kúlur sem rúlluðu út og lentu á málmplötu þegar allt vatn var farið úr ílátinu.

 

Sagt er að gríski heimspekingurinn Platón (427 – 347 f.Kr.) hafi átt slíkt vatnsúr til þess að hann gæti mætt tímanlega í kennslustundir sínar á morgnanna.

 

Hinum megin á hnettinum notuðu Kínverjar ljósúr til að vakna. Það samanstóð af vaxljósi sem nagli var settur í.

 

Þegar kerti brann niður losnaði um naglann sem datt á málmbakka en hávaðinn vakti þá sem sváfu.

Sumir „knocker-uppers“ vöktu kúnnana með blásturspípu. © Topfoto / Ritzau Scanpix

Mekanísk úr komu fram í Evrópu á 14. öld.

 

Þrátt fyrir að stilla mætti sum þeirra til að valda hávaða á tilteknum tíma voru úrin bæði dýr og óáreiðanleg.

 

Margir nýttu sérþví annars konar vakningaraðferðir; t.d. studdust Bretar við svokallaða knocker-uppers, manneskjur sem að vöktu yfir nóttina til þess að vekja kúnna sína.

 

Vakningin fólst í því að banka á glugga kúnnanna með staf eða skjóta litlum steinum í gluggana í gegnum blástursrör.

 

Vekjaraklukkur urðu fyrst á færi almennings upp úr 1870 þegar bandaríska fyrirtækið Seth Thomas Clock Company fékk einkaleyfi á þessu litla hagnýta apparati.

BIRT: 01/12/2020

vinsælustu greinarnar

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu með áskrifandi að blaðinu?

Áskrifendur geta fengið áskrift af vefnum hér

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is