Search

Júpíter: Risinn í sólkerfinu

Vissir þú að plánetan Júpíter er stærsta reikistjarnan í sólkerfinu? Hér má lesa nokkurn fróðleik um Júpíter.

BIRT: 25/08/2022

LESTÍMI:

2 mínútur

Júpíter – risaplánetan

Plánetan Júpíter er risi sólkerfisins. Plánetan er sú innsta af ytri gasplánetunum og hún vegur meira en helmingi meira en allar aðrar plánetur í sólkerfinu – samanlagt.

 

Júpíter er gaspláneta sem þýðir að hún hefur ekki neitt fast yfirborð. Eins og lýsingin segir er hún samsett úr gasi, mögulega þó með föstum kjarna í miðju. 75% af gasinu er vetni og 25% er helín.

 

Guðinn Júpíter

Júpíter hefur verið þekkt frá því í fornöld sem reikistjarna, en hún var fyrst rannsökuð gaumgæfilega um árið 1610, þegar Galileo Galilei skoðaði hana og fjögur stærstu tungl hennar í gegnum sjónauka sinn.

 

Plánetan Júpíter er nefnd eftir einum æðsta guðinum í rómverskri goðafræði: Guði þruma og eldinga.

Á Júpíter geisar stormur sem er 2 – 3 stærri en jörðin.

Rauði blettur Júpíters

Það geisa vindar á Júpíter rétt eins og hér á jörðu og þeir hreyfast í beltum frá austri til vesturs og öfugt. Á mörkunum milli vindanna verða iðuköst líka í gösunum og þar með verða til staðbundnir stormar.

 

Stærsti stormurinn er kallaður rauði bletturinn og hann þekur svæði sem er á við 2 – 3 jarðir. Bletturinn, sem sést greinilega á mörgum myndum af plánetunni, hefur geisað um aldaraðir.

 

Stjarnfræðingar hafa fylgst með storminum í næstum 350 ár og nú er útlit fyrir að hann sé að minnka.

 

Tungl Júpíters

Júpíter er með 79 þekkt tungl og uppgötvuðust 12 þeirra í júlí 2018. Talið er að plánetan geti reyndar verið með svo mörg sem 100 tungl. Júpíter er þannig með fleiri tungl en nokkur önnur pláneta í sólkerfinu.

 

Mörg tungl Júpíters eru loftsteinar sem plánetan hefur fangað með sínum gríðarlega þyngdarkrafti.

 

Fjögur stærstu tunglin nefnast galileísku tunglin því það var vísindamaðurinn Galileio Galilei sem uppgötvaði þau. Á þremur af tunglum Júpíters má mögulega finna haf úr saltvatni undir yfirborðinu og því telja sumir fræðimenn að það kunni að finnast líf á þessum tunglum.

Júpíter er sú pláneta í sólkerfinu sem hefur flest tungl

Rannsóknir frá sporbraut

Frá árinu 1973 hafa sjö ómönnuð könnunarför farið nærri Júpíter. Árið 1995 hélt Galileio – kanninn fyrstur á braut um plánetuna, þar sem hann var í sjö ár. Kanninn tók myndir af bæði Júpíter og fjórum galileísku tunglunum og sendi síðan lítið könnunarfar niður í gegnum lofthjúp Júpíters.

 

Þann 4. júlí 2016 fór könnunarfarið Juno til Júpíters og fór á sporbraut um plánetuna.  Því er ætlað að rannsaka lofthjúp gasplánetunnar, segulsvið og innri formgerð.

 

Júpíter má oft sjá frá jörðu og að meðaltali er hann þriðja bjartasta fyrirbærið á næturhimni á eftir tunglinu og Venusi.

Um Júpíter

Radíus: 69.911 km

 

Fjöldi tungla: Minnst 79 (ný uppgötvast jafnan)

 

Fjarlægð til sólar: 778.547.200 km

 

Hitastig á Júpíter: -221°C

BIRT: 25/08/2022

HÖFUNDUR: LONE DJERNIS OLSEN, MARIE WIUM

HÖFUNDARÉTTUR MYNDA: Shutterstock

vinsælustu greinarnar

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is