Alheimurinn

Júpíter: Risinn í sólkerfinu

Vissir þú að plánetan Júpíter er stærsta reikistjarnan í sólkerfinu? Hér má lesa nokkurn fróðleik um Júpíter.

BIRT: 07/09/2024

Júpíter – risaplánetan

Plánetan Júpíter er risi sólkerfisins. Plánetan er sú innsta af ytri gasplánetunum og hún vegur meira en helmingi meira en allar aðrar plánetur í sólkerfinu – samanlagt.

 

Júpíter er gaspláneta sem þýðir að hún hefur ekki neitt fast yfirborð. Eins og lýsingin segir er hún samsett úr gasi, mögulega þó með föstum kjarna í miðju. 75% af gasinu er vetni og 25% er helín.

 

Guðinn Júpíter

Júpíter hefur verið þekkt frá því í fornöld sem reikistjarna, en hún var fyrst rannsökuð gaumgæfilega um árið 1610, þegar Galileo Galilei skoðaði hana og fjögur stærstu tungl hennar í gegnum sjónauka sinn.

 

Plánetan Júpíter er nefnd eftir einum æðsta guðinum í rómverskri goðafræði: Guði þruma og eldinga.

Á Júpíter geisar stormur sem er 2 – 3 stærri en jörðin.

Rauði blettur Júpíters

Það geisa vindar á Júpíter rétt eins og hér á jörðu og þeir hreyfast í beltum frá austri til vesturs og öfugt. Á mörkunum milli vindanna verða iðuköst líka í gösunum og þar með verða til staðbundnir stormar.

 

Stærsti stormurinn er kallaður rauði bletturinn og hann þekur svæði sem er á við 2 – 3 jarðir. Bletturinn, sem sést greinilega á mörgum myndum af plánetunni, hefur geisað um aldaraðir.

 

Stjarnfræðingar hafa fylgst með storminum í næstum 350 ár og nú er útlit fyrir að hann sé að minnka.

 

Tungl Júpíters

Júpíter er með 79 þekkt tungl og uppgötvuðust 12 þeirra í júlí 2018. Talið er að plánetan geti reyndar verið með svo mörg sem 100 tungl. Júpíter er þannig með fleiri tungl en nokkur önnur pláneta í sólkerfinu.

 

Mörg tungl Júpíters eru loftsteinar sem plánetan hefur fangað með sínum gríðarlega þyngdarkrafti.

 

Fjögur stærstu tunglin nefnast galileísku tunglin því það var vísindamaðurinn Galileio Galilei sem uppgötvaði þau. Á þremur af tunglum Júpíters má mögulega finna haf úr saltvatni undir yfirborðinu og því telja sumir fræðimenn að það kunni að finnast líf á þessum tunglum.

Júpíter er sú pláneta í sólkerfinu sem hefur flest tungl

Rannsóknir frá sporbraut

Frá árinu 1973 hafa sjö ómönnuð könnunarför farið nærri Júpíter. Árið 1995 hélt Galileio – kanninn fyrstur á braut um plánetuna, þar sem hann var í sjö ár. Kanninn tók myndir af bæði Júpíter og fjórum galileísku tunglunum og sendi síðan lítið könnunarfar niður í gegnum lofthjúp Júpíters.

 

Þann 4. júlí 2016 fór könnunarfarið Juno til Júpíters og fór á sporbraut um plánetuna.  Því er ætlað að rannsaka lofthjúp gasplánetunnar, segulsvið og innri formgerð.

 

Júpíter má oft sjá frá jörðu og að meðaltali er hann þriðja bjartasta fyrirbærið á næturhimni á eftir tunglinu og Venusi.

Um Júpíter

Radíus: 69.911 km

 

Fjöldi tungla: Minnst 79 (ný uppgötvast jafnan)

 

Fjarlægð til sólar: 778.547.200 km

 

Hitastig á Júpíter: -221°C

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: LONE DJERNIS OLSEN, MARIE WIUM

Shutterstock

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Alheimurinn

NASA uppgötvar dularfullan hlut sem er 27.000 sinnum stærri en jörðin – hreyfist á 1,6 milljón km/klst.

Maðurinn

Lyktin afhjúpar öll þín leyndarmál: Lyktin er hið nýja fingrafar

Tækni

Líkami þinn er orkuver

Jörðin

Myndast skýstrókar í Norður-Evrópu?

Lifandi Saga

Hver var fyrsti þekkti guðinn?

Lifandi Saga

Hvenær fórum við að kyssast?

Maðurinn

Hvers vegna verður maður þreyttur eftir að hafa borðað?

Lifandi Saga

Hvers vegna eru til herra- og kvenreiðhjól?

Maðurinn

Lítið en mikilvægt atriði í uppeldinu getur haft mikil áhrif seinna á lífsleiðinni

Heilsa

Sérfræðingar í sykursýki: Jafnvel lítið magn af þessari tegund matar getur aukið hættuna um 15 prósent.

Maðurinn

Þú ert tveimur sekúndum frá því að springa úr reiði

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is