Sennilega þekkja flestir nöfnin Albert Einstein, Nikola Tesla og Niels Bohr. Hvað með nöfn á borð við Hedy Lamarr, Vera Rubin eða Lise Meitner?
Allar götur frá því að Nóbelsverðlaununum fyrst var úthlutað árið 1901 hafa aðeins á bilinu þrjú til fjögur prósent verðlaunanna fyrir eðlisfræði, efnafræði, læknisfræði og hagfræði fallið konum í skaut.
Margar konur hafa á hinn bóginn átt stóran þátt í uppgötvunum á sviði vísinda án þess þó að hafa komið til greina við veitingu þessara virðulegu verðlauna.
Hér er unnt að lesa um sex þeirra.
1. Háskólastúlka uppgötvaði fyrstu tifstjörnuna
Susan Jocelyn Bell Burnell er breskur stjarneðlisfræðingur sem er frægust fyrir hlutdeild sína í uppgötvun fyrstu tifstjörnunnar árið 1967 þegar hún var doktorsnemi í Cambridge.
Leiðbeinandi hennar, Antony Hewish, fékk síðar Nóbelsverðlaunin fyrir þessa uppgötvun árið 1974.
Árið 2018 hlaut Jocelyn Bell svo, þá 75 ára að aldri, svonefnd viðurkenningarverðlaun fyrir uppgötvun sína. Verðlaunaféð nam 3 milljónum Bandaríkjadala.
Hún bað um að verðlaunafénu yrði varið í frumkvöðlastarf sem gæti leitt af sér meiri fjölbreytni á sviði rannsókna.
– Fædd 15. júlí 1943
2. Glæsifyrirsæta ruddi brautina fyrir þráðlausri nettengingu
Austurrísk/bandaríska leikkonan, glæsifyrirsætan og vísindakonan Hedy Lamarr var frumkvöðull á sviði rannsókna á svonefndum rófdreifiboðskiptum.
Boðskipti þessi voru fyrirrennari tækninnar sem notuð er nú á dögum í þráðlausri nettengingu, Bluetooth- og GPS-staðsetningartækjum.
Þrátt fyrir að afla sér frægðar á sviði vísinda er Hedy aðallega þekkt fyrir að hafa verið ein fremsta leikkona síns tíma og fyrir hlutverk sín í sígildum kvikmyndum, svo sem eins og „Samson og Delilah“ frá árinu 1949.
– Fædd 9. nóvember 1914 – Látin 19. janúar 2000
3. Bandarísk stjarnvísindakona er þekktust fyrir að finna sönnun fyrir því að hulduefni er til
Bandaríska stjarnvísindakonan Vera Rubin (önnur frá vinstri) var frumkvöðull á sviði snúnings vetrarbrauta og árið 1974 komst hún að raun um að þær snerust allar jafn hratt kringum miðjuna. Hún var einnig þekkt fyrir framlag sitt til uppgötvunar á hulduefni.
Á árunum upp úr 1970 stundaði hún rannsóknir með starfsfélaga sínum á því hvernig gastegundir og stjörnur hreyfast í þyrilþokum. Þau komust að raun um að gasið hreyfðist of hratt miðað við það sem búast hefði mátt við. Í því sambandi kynnti Vera til sögunnar hið svonefnda hulduefni sem hún taldi vera sennilega skýringu á hreyfingum gassins.
Hún lést árið 2016 án þess að hljóta náð fyrir augum Nóbelsnefndarinnar.
– Fædd 23. júlí 1928 – Látin 25. desember 2016
4. Austurrískur eðlisfræðingur velti fyrir sér klofnum atómkjörnum
Eðlisfræðingurinn og stærðfræðingurinn Lise Meitner átti stóran þátt í uppgötvun frumefnisins prótaktíns og fyrirbærisins kjarnaklofnun.
Uppgötvun þess síðarnefnda var minnst árið 1944 þegar starfsbróðir hennar Otto Hahn hlaut Nóbelsverðlaunin í efnafræði. Þau tvö sjást á myndinni hér að ofan.
Margir telja Lise Meitner meðal fremstu vísindakvenna 20. aldarinnar. Þess ber að geta að geislavirki hliðarmálmurinn meitnerín hlaut nafngift sína Lise til heiðurs.
-Fædd 7. nóvember 1878 – Látin 27. október 1968
5. Heiðurskona eðlisfræðinnar afsannaði „alhliða“ lögmál
Kínversk-bandaríski eðlisfræðingurinn Chien-Shiung Wu öðlaðist viðurnefnið „heiðurskona vísindanna“ og það ekki að ástæðulausu.
Allan starfsferil sinn gerði Chien-Shiung Wu m.a. merkar uppgötvanir á sviði öreindafræði og geislavirkni.
Chien-Shiung Wu er einkum þekkt fyrir svokallaða „Wu-tilraun“ sína þar sem hún átti þátt í að afsanna að svonefnd speglunarsamhverfa ætti ekki við þegar um daufa víxlverkun milli agna er að ræða. Fram til þessa hafði verið talið að það ætti ætíð við.
Árið 1957 féllu Nóbelsverðlaunin í eðlisfræði í skaut starfsbræðrum hennar fyrir fræðilega undirbúningsvinnu að baki rannsókninni.
-Fædd 29. maí 1912 – Látin 16. febrúar 1997
6. Prófessor við Harvard stöðvaði ljósið
Nafn hennar birtist iðulega á lista yfir þá sem koma til greina að veita Nóbelsverðlaunin í eðlisfræði. Enn sem komið er hafa verðlaunin þó ekki fallið henni í skaut.
Danska vísindakonan Lene Hau öðlaðist frægð þegar henni tókst að hægja á ljósinu niður í 17 metra hraða á sekúndu inni í ísköldu atómskýi.
Árið 2001 tókst þessari dönsku vísindakonu við háskólann í Harvard síðan að stöðva ljósið alfarið. Störf þessarar dönsku konu eru álitin vera með því markverðasta sem átt hefur sér stað í heimi vísindanna til þessa.
-Fædd 13. nóvember 1959
