Undanfarna áratugi hafa foreldrar og læknar um allan heim séð aukningu í fjölda barna sem þurfa að píra augun til að einbeita sér.
Aukin nærsýni barna og ungmenna fer mjög vaxandi – og það í þeim mæli að Alþjóða heilbrigðismálastofnunin WHO áætlar að helmingur jarðarbúa verði nærsýnn eftir 30 ár.
Nærsýni getur verið óþægileg hömlun. Og þú ert líka í mikilli hættu á að fá önnur alvarleg augnvandamál til lengri tíma litið.
Þetta á bæði við um gláku, augnsteinaský og sjónhimnulos sem getur að lokum leitt til verulegrar sjónskerðingar og blindu.
Því hafa vísindamenn fylgst með þessu vandamáli í langan tíma. Er eitthvað sem við sjálf getum gert til að koma í veg fyrir að börnin okkar verði nærsýn?
Já, er svarið. Það er reyndar hægt.
Augað getur vaxið of mikið
Það er til vel skjalfest hjálpartæki sem við höfum öll greiðan aðgang að: dagsljós.
Þetta segir Kristian Lundberg augnlæknir sem hefur rannsakað orsakir nærsýni hjá börnum.
„Við vitum fyrir víst að skortur á sólarljósi eykur á nærsýni barnsins.“
Kristian Lundberg, augnlæknir.
„Við vitum fyrir víst að skortur á sólarljósi eykur á nærsýni barnsins,“ segir hann með vísan til nokkurra alþjóðlegra rannsókna.
„Á hinn bóginn getum við séð að nægt ljós og að vera utandyra takmarkar magn og tíðni nærsýni. Svo tími utandyra er takmarkandi þáttur fyrir að verða útsettur fyrir nærsýni. Það eru nokkrar kenningar um ástæðuna fyrir þessu,“ útskýrir hann.
Samkvæmt Kristian Lundberg er algengasta kenningin sú að ljós valdi losun dópamíns sem hamlar augnvöxt – á góðan hátt.
Við fæðingu er augað stutt og langsýnt en alla æsku stækkar augað þar til það hefur rétta lögun til að sjá eðlilega.
Nærsýni kemur þannig fram þegar augað vex of mikið.
Sú hætta er aðeins til staðar í æsku, þegar svokallaður lengdarvöxtur augans er í fullum þroska, því þegar maður er orðinn fullorðinn hefur lengdarvöxturinn náð jafnvægi.
„Þess vegna er megináhersla rannsókna á forvarnir hjá börnum,“ segir Kristian Lundberg.
Sífellt fleiri börn verða nærsýn.
Nærsýni stafar af ljósbrotsskekkju þar sem ljósið fer fyrir framan sjónhimnuna í stað þess að beina sér að sjónhimnunni.
Þetta gerist venjulega vegna þess að augað vex óstjórnlega og lengdarás þess verður því of langur.
Ljósbrotsvillan gerir það að verkum að nærsýnt fólk á erfitt með að sjá skýrt í fjarlægð, til dæmis að lesa texta í sjónvarpi eða þekkja manneskju í fjarlægð.
Hægt er að leiðrétta nærsýni með gleraugum eða augnlinsum en sjóntæki koma ekki í veg fyrir þær alvarlegu afleiðingar sem ástandið getur valdið.
Bein fylgni milli ljóss og sjónar
Með stórum mannfjöldarannsóknum í löndum eins og Ástralíu, Kína, Taívan og Singapúr hefur vandamálið verið rannsakað talsvert.
Og niðurstöðurnar eru skýr vísbending um mikilvægi sólarljóss, segir Kristian Lundberg.
„Þú hefur getað séð beina fylgni á milli þess tíma sem börnin eyða úti og takmörkunar á nærsýni þeirra,“ segir hann og bendir sérstaklega á rannsókn frá Kína – landi þar sem tæplega 60 prósent skólabarna á aldrinum 6 – 18 ára eru nærsýn.
Í umræddri rannsókn fylgdu rannsakendur tveimur hópum barna á þriggja ára tímabili.
Annar hópurinn var úti daglega 40 mínútum lengur en hinn hópurinn – og í ljós kom að eftir þrjú ár var sá hópur sem var mest utandyra með um það bil 25 prósent minni tíðni nærsýni en hópurinn sem hafði verið úti í minna mæli.
Niðurstaða sem bendir til þess að það eitt að eyða um 40 mínútum úti geti skipt verulegu máli fyrir hættuna á nærsýni.
Að sögn Kristian Lundberg gegnir erfðafræði einnig hlutverki, því ef annað – eða báðir – foreldrar barns eru nærsýnir er barnið einnig í meiri hættu á að verða nærsýnt.
En jafnvel með þann þátt í huga gegnir dagsbirtan furðu stóru hlutverki í að vinna gegn eða hægja á þróun nærsýni, segir Kristian Lundberg.
„ Að vera utandyra eins lengi og hægt er fyrirbyggjandigegn þróun nærsýni,“ segir hann.
