Allt að helmingur karla og um fjórðungur kvenna hafa misst eitthvað af hári sínu um fimmtugt.
Þótt hártapið sé hvorki hættulegt né sársaukafullt getur það haft áhrif á sjálfsmynd og lífsgæði þeirra sem fyrir því verða.
Vísindamenn um allan heim hafa lengi reynt að finna líffræðilegar ástæður fyrir fækkun háranna og nú hafa kínverskir og bandarískir vísindamenn komist stóru skrefi nær því.
Með nákvæmum rannsóknum á frumum niðri í hársekkjunum uppgötvuðu þeir atriði sem mönnum hefur yfirsést fram að þessu en gegnir lykilhlutverki varðandi hárvöxt og gæti þar með auðveldað meðferð við hártapi. Þetta er boðsameindin SCUBE3.
Grátt hár getur tekið lit sinn á ný
Vísindamenn hafa lengi talið að gránandi hár væri óhjákvæmileg þróun en nýlegar rannsóknir hafa sýnt að það er mögulegt að fá aftur lit í hárin með tilteknum lífsstílsbreytingum.
Lítill boðberi rífur allt á fullt
Upphaflega voru vísindamennirnir að leita mögulegrar meðferðar við því hártapi hjá körlum og konum sem tengist næmi gagnvart kynhormónum.
Af þeim sökum genabreyttu þeir tilraunamúsum þannig að hársekkirnir urðu mjög virkir. Þannig var unnt að fylgjast með flóknum ferlum hárvaxtarins – skref fyrir skref.
Í þessu ferli uppgötvuðu þeir boðsameindina SCUBE3 sem frumur í hársekkjum framleiða. Sameindin virkar sem eins konar boðberi og tilkynnir stofnfrumum í kring að þær eigi að taka að skipta sér. Það ferli setur hárvöxt í gang.
Hárið dettur af eftir fimm ár
Hárin á höfðinu bera í sér eins konar gildisdagsetningu. Hvert hár vex stanslaust í kringum fimm ár fyrir tilverknað stofnfrumna djúpt niðri í húðinni. En svo stöðvast vöxturinn skyndilega.
1. Stofnfrumur byggja hár frá grunni
Vöxtur hársins hefst á því að stofnfrumur (gular) flytja sig frá hlið hársekksins til botns. Þar er lítil húðtota, hárnabbinn, þar sem æðar (rauðar og bláar) skila súrefni og næringu til frumnanna. Stofnfrumurnar þróast í hárfrumur og skipta sér aftur og aftur þannig að hárið vex upp og út úr húðinni.
2. Aðflutningur súrefnis og næringar hættir
Eftir þrjú til fimm ár taka hárnabbinn og hársekkurinn að rýrna og hárinu berst því ekki lengur súrefni og næring til að vaxa. Vöxturinn stöðvast alveg og hárið heldur óbreyttri lengd í 2-3 vikur. Á hverjum tilteknum tíma eru um 3% af hársekkjum á höfðinu í þessum fasa.
3. Hársekkurinn losar hárið og byrjar upp á nýtt
Að lokum losnar hárið og getur nú fallið af hvenær sem er. Um 5-10% af hársekkjunum eru í þessum fasa og af höfðinu falla því nálægt 100 hár á dag. Eftir þriggja til fimm mánaða hvíld vakna stofnfrumur í hársekknum af dvalanum og ná sambandi við blóðrásina. Nýtt hár tekur að vaxa.
Mannahársekkir græddir á mýs
Í næsta hluta rannsóknarinnar sprautuðu vísindamennirnir SCUBE3-boðsameindum beint inn í húð músanna eftir að hafa grætt í hana hársekki úr höfuðhúð manna. Boðsameindin örvaði hárvöxtinn mikið, segja vísindamennirnir, bæði í hársekkjum manna og músa.
Þótt vísindamennirnir hafi enn ekki gert neinar tilraunir á mönnum, telja þeir niðurstöðurnar lofa góðu og líklegt að SCUBE3 eða svipaðar sameindir muni í framtíðinni gagnast sem meðferð gegn hártapi.
„Það er mikil þörf fyrir árangursríka meðferð gegn hártapi. Náttúruefni sem einmitt verður til í hársekknum við eðlilegar aðstæður, gæti sem best verið draumalausnin,“ segir Maksim Plikus hjá Kaliforníuháskóla, einn vísindamannanna sem stóðu að þessari rannsókn.
