Maðurinn

Ræktaðir örheilar þróa augu

Þýskir vísindamenn hafa náð því marki að fá ræktaða örheila til að mynda forstig augna.

BIRT: 26/04/2023

Heilinn Í fyrsta sinn hefur vísindamönnum tekist að rækta á rannsóknastofu vísi að heila sem þeir geta – í bókstaflegri merkingu – náð augnsambandi við. Það eru vísindamenn við HHU-háskóla í Düsseldorf sem standa að þessari tímamótatilraun.

 

Síðasta áratuginn eða svo hafa heilasérfræðingar orðið færir um að rækta eins konar örheila í rannsóknastofum. Með því að nota réttu vaxtarefnin má koma stofnfrumum til að þróast í tilteknar gerðir taugafrumna og fjölga sér. 

 

Aldrei fyrr hefur þó tekist að fá slíka örheila til að bæta við sig öðrum líffærum sem almennt tengjast heilanum. 

 

Vísindamennirnir náðu þessum árangri með því að beita efnum sem líkjast A-vítamíni. Á 30 dögum tóku að myndast forstig að augum á yfirborði örheilanna.

 

Í þessum forstigsvísum að augum eru margar þeirra frumugerða sem eru í nethimnunni en einnig frumugerðir sem eru í hornhimnu og linsu augans. 

Með réttum vaxtarefnum þróa örheilarnir tveir forstig augna á annarri hliðinni.

Þróunin hélt áfram í 20-30 daga og greina mátti að frumur í hinu frumstæða auga mynduðu tengingar við taugafrumur á öðrum svæðum í örheilanum.

 

Smáheili varð ljósnæmur

Frekari tilraunir sýndu svo að þessi nýju netverk heilafrumna brugðust við ljósi. Örheilarnir voru þar með búnir að koma sér upp einhvers konar vísi að sjón. 

 

Þessar nýju niðurstöður vekja ennfremur athygli vegna þess að þær sýna að örheilarnir þróast eins og fósturheilar, t.d. með því að skipuleggja fram og afturenda. 

 

Alls ræktuðu vísindamennirnir 314 örheila úr stofnfrumum fjögurra frumugjafa og 72% þeirra þróuðu forstig augna.

Smáheilar fá sjón á tveimur mánuðum

Heilafrumurnar þroskast

Lífrænu frumurnar þróast úr svokölluðum fjölhæfum stofnfrumum sem geta þróast í alls kyns frumur. Vaxtarþættir þroska þá í mismunandi gerðir heilafrumna.

Smáheilinn tekur á sig mynd

Eftir tíu daga byrja hinar ýmsu tegundir heilafrumna af sjálfu sér að skipuleggja sig og draga taugatengingar hver við aðra, eins og gerist í byrjun fósturs.

Augnfrumur myndast

Vísindamennirnir bæta við efnum sem líkjast A-vítamíni. Eftir 30 daga byrja mismunandi tegundir augnfrumna að safnast fyrir á tveimur stöðum á annarri hlið smáheilans.

Sjónskynið vaknar

Augnfrumurnar, þ.e. frumur í sjónhimnu, hornhimnu og linsu, skipuleggja sig næstu 30 daga í undanfara augna, sem draga tengingar við aðrar frumur í smáheilanum.

Þessi árangur gerir mönnum kleift að rannsaka hvernig heilafrumur og nýþróuð líffæri tengjast og senda boð snemma á fósturstigi.

 

Til viðbótar má nýta þekkinguna til að prófa tiltekin meðferðarúrræði fyrir fólk með augnsjúkdóma – og hugsanlega síðar meir til að rækta augnvef til ígræðslu út frá stofnfrumum hvers sjúklings.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: JENS E. MATTHIESEN

© Elke Gabriel et al./Cell Stem Cell.

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Heilsa

Gæti dregið úr mesta sársauka legslímuflakks

Tækni

Blýböðullinn: uppfinningamaðurinn sem jók heimsku mannanna

Jörðin

Aðeins eitt af fimm trjám er heilbrigt

Lifandi Saga

Rómverjar hefndu sín grimmilega: Gyðingar hraktir frá landi sínu í heilögu stríði

Maðurinn

Eftir 4.500 blind stefnumót geta vísindamenn nú sýnt fram á: Þetta er það sem karlar og konur laðast að

Alheimurinn

Fjársjóðsleið í geimnum: 5 smástirni verða gullnámur framtíðar 

Náttúran

Skynja dýr yfirvofandi náttúruhamfarir?

Lifandi Saga

Api var tekinn fyrir Frakka og hengdur sem slíkur

Náttúran

Risasveppur er stærri en 100 fótboltavellir

Maðurinn

Augnlitur – hvað ræður augnlit barna?

Náttúran

Hvernig komu skordýr fram á Jörðu?

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is