Náttúran

Svefninn eykur lífslíkur dýranna

Hugvitssamlegar svefnstellingar, svo og sérkennilegar svefnvenjur, auka líkurnar á að svefnpurkur náttúrunnar komist af.

BIRT: 14/07/2023

Eftirsótt bráð sem verður að láta sér nægja að fá sér kríu reglulega.

Útselir fá sér stystu blundi sem um getur í dýraríkinu, allt niður í 90 sekúndur hver lúr. Á hinn bóginn eru selirnir að fá sér kríu allan liðlangan daginn. Dýrin taka þessa stuttu lúra einkum þegar þau sofa í sjónum, þar sem þau eiga fleiri óvini en á landi.

Móðir og afkvæmi halda hvort í annað og berjast gegn straumnum.

Sæotrar fljóta á bakinu þegar þeir sofa í vatni. Móðir heldur í loppur afkvæmanna til að þau reki ekki frá henni. Fullorðnu otrarnir festa sig jafnframt við t.d. þang eða vatnagróður og nota plönturnar sem eins konar akkeri.

Farfuglar sofa á flugi til að forðast varasamar lendingar.

Múrsvölungar eiga ekki í neinu basli með að fljúga samfleytt í tíu mánuði en þessi smágerði farfugl lendir nánast eingöngu til að verpa. Líf fuglsins er öruggara á lofti og þess má jafnframt geta að hann á allerfitt með að lenda og lyfta sér til flugs aftur. Þegar múrsvölungar sofa í lofti er aðeins annað heilahvelið virkt í einu en þannig tekst fuglinum að vera vakandi og með athyglina í lagi þrátt fyrir að hann sé að hvíla sig.

Klunnalegt flugdýr blundar í ákjósanlegustu flóttastöðunni.

Leðurblökur búa ekki yfir nægilegum lyftikrafti til að hefja sig til flugs frá jörðu en verða þess í stað að beita þyngdaraflinu og kasta sér niður af háum stöðum. Leðurblökur sofa með höfuðið niður til þess að eiga auðvelt með að komast á loft ef hætta steðjar að. Sinar í klóm dýranna sjá til þess að dýrið losi ekki takið í svefni og detti niður.

Risar gresjunnar leggjast aðeins út af fjórða hvern dag.

Villtir fílar geta læst hnjáliðunum og sofið standandi, líkt og m.a. kýr og hestar. Dýrin þurfa aftur á móti að sofa liggjandi þriðju til fjórðu hverja nótt en öðruvísi ná þau ekki svokölluðum bliksvefni sem öll spendýr hafa þörf fyrir. Bliksvefninn tengist geymslu minninga í heilanum.

Svefnverðir vaka yfir hópnum.

Stokkendur standa í löngum röðum þegar þær sofa en hins vegar hvílast þær ekki allar jafn mikið: Þær ystu í röðinni sofa aðeins með öðru heilahvelinu og halda því ætíð öðru auganu opnu. Ef hætta steðjar að byrja svefnverðirnir að garga og vekja þannig steinsofandi endurnar í miðjunni.

Risar hafsins blunda lóðréttir í sjónum.

Stærstu rándýr heims sofa saman fimm til sex í hverri hjörð og í svefninum rekur dýrin undan straumi rétt undir sjávarborðinu. Dýrin sofa lóðrétt í sjónum og enn sem komið er kann enginn skýringu á þessu háttalagi. Ein skýringin er sú að þannig séu dýrin öruggust um sig.

Eftirsótt bráð sem verður að láta sér nægja að fá sér kríu reglulega.

Útselir fá sér stystu blundi sem um getur í dýraríkinu, allt niður í 90 sekúndur hver lúr. Á hinn bóginn eru selirnir að fá sér kríu allan liðlangan daginn. Dýrin taka þessa stuttu lúra einkum þegar þau sofa í sjónum, þar sem þau eiga fleiri óvini en á landi.

Móðir og afkvæmi halda hvort í annað og berjast gegn straumnum.

Sæotrar fljóta á bakinu þegar þeir sofa í vatni. Móðir heldur í loppur afkvæmanna til að þau reki ekki frá henni. Fullorðnu otrarnir festa sig jafnframt við t.d. þang eða vatnagróður og nota plönturnar sem eins konar akkeri.

Farfuglar sofa á flugi til að forðast varasamar lendingar.

Múrsvölungar eiga ekki í neinu basli með að fljúga samfleytt í tíu mánuði en þessi smágerði farfugl lendir nánast eingöngu til að verpa. Líf fuglsins er öruggara á lofti og þess má jafnframt geta að hann á allerfitt með að lenda og lyfta sér til flugs aftur. Þegar múrsvölungar sofa í lofti er aðeins annað heilahvelið virkt í einu en þannig tekst fuglinum að vera vakandi og með athyglina í lagi þrátt fyrir að hann sé að hvíla sig.

Klunnalegt flugdýr blundar í ákjósanlegustu flóttastöðunni.

Leðurblökur búa ekki yfir nægilegum lyftikrafti til að hefja sig til flugs frá jörðu en verða þess í stað að beita þyngdaraflinu og kasta sér niður af háum stöðum. Leðurblökur sofa með höfuðið niður til þess að eiga auðvelt með að komast á loft ef hætta steðjar að. Sinar í klóm dýranna sjá til þess að dýrið losi ekki takið í svefni og detti niður.

Risar gresjunnar leggjast aðeins út af fjórða hvern dag.

Villtir fílar geta læst hnjáliðunum og sofið standandi, líkt og m.a. kýr og hestar. Dýrin þurfa aftur á móti að sofa liggjandi þriðju til fjórðu hverja nótt en öðruvísi ná þau ekki svokölluðum bliksvefni sem öll spendýr hafa þörf fyrir. Bliksvefninn tengist geymslu minninga í heilanum.

Svefnverðir vaka yfir hópnum.

Stokkendur standa í löngum röðum þegar þær sofa en hins vegar hvílast þær ekki allar jafn mikið: Þær ystu í röðinni sofa aðeins með öðru heilahvelinu og halda því ætíð öðru auganu opnu. Ef hætta steðjar að byrja svefnverðirnir að garga og vekja þannig steinsofandi endurnar í miðjunni.

Risar hafsins blunda lóðréttir í sjónum.

Stærstu rándýr heims sofa saman fimm til sex í hverri hjörð og í svefninum rekur dýrin undan straumi rétt undir sjávarborðinu. Dýrin sofa lóðrétt í sjónum og enn sem komið er kann enginn skýringu á þessu háttalagi. Ein skýringin er sú að þannig séu dýrin öruggust um sig.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Lars Thomas

NaturePL, Getty Images, Shutterstock, Alamy/All Over

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Læknisfræði

Nýtt lyf við getuleysi: Eitruð könguló getur bjargað kynlífi þínu 

Alheimurinn

Ofurleiðaraefni að finna í loftsteinum

Lifandi Saga

Krossferðaherinn sigraður með timburvögnum

Lifandi Saga

Kína verður aldrei aftur auðmýkt

Tækni

Hvers vegna sofum við?

Heilsa

Létt þjálfun er áhrifaríkari

Maðurinn

Fimm hollráð vísindamanna: Þannig má breyta leiða í styrk

Tækni

Sólarsellur flytja út í geim 

Heilsa

Algengt meðferðarúrræði fyrir konur á breytingaskeiði er talið hafa í för með sér alvarlegar aukaverkanir

Maðurinn

Er skaðlegt að halda sér vakandi alla nóttina?

Heilsa

Yfirsýn: Svona bjargar blóðið þér

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is