Að mati danskra og þýskra vísindamanna eru níu myrk skagerðareinkenni sem við höfum öll að einhverju leiti. Undirliggjandi orsök allra eiginleikanna er hinn myrki D-þáttur.
D-þátturinn lýsir því hversu langt maður er tilbúinn að ganga fyrir eigin ávinning, jafnvel þótt það sé á kostnað annarra.
Fólk sem skorar hátt á D-stuðlinum er tilbúið að valta yfir allt og alla til að ná markmiðum sínum. Jafnframt eru þeir sannfærðir um að hegðun þeirra sé réttlætanleg og þeir fá ekki samviskubit yfir því að aðrir líði fyrir gjörðir þeirra.
Þrír af níu persónueinkennum – siðblinda, sjálfhverfa og svokallað undirferli eða machiavellismi – eru raunverulegar geðsjúkdómar, en hinir sex eru ekki taldir sem sjúkleg skapgerðareinkenni.
Kynntu þér hinar níu myrku hliðar mannsins og sjáðu hvaða störf einstaklingar með þessa eiginleika telja heillandi. Dæmin um störfin eru m.a. byggt á rannsókn þar sem 424 Bandaríkjamenn úr hinum ýmsu starfsgreinum tóku próf á netinu á myrku persónueinkennum sínum og áhugamálum.
Neðst í greininni geturðu tekið próf til að sjá hversu myrk skapgerðin þín er.
1. Kvalalosti
Þessir gleðjast yfir þjáningum annarra
Þeir hafa ánægju af að vinna öðrum andlegt eða líkamlegt tjón.
- Hegðun: Þeir gleðjast yfir að misþyrma, angra eða hræða dýr og menn að ástæðulausu.
- Starfsáhugasvið: Tannlæknir, hjúkrunarfræðingur, lögregluþjónn eða hermaður.
- Dæmigerðir glæpir: Ofbeldi, nauðgun eða sérlega hrottafengið morð, gjarnan framið í geðshræringu.
2. Sjálfhverfa
Þeir leita eftir athygli
Þeir eru ákaflega uppteknir af sjálfum sér, reyna að hefja sig til vegs og virðingar og hafa gríðarlega athyglisþörf.
- Hegðun: Lítilsvirða aðra í því skyni að vera ávallt miðpunkturinn. Mikið keppnisskap.
- Starfsáhugasvið: List og menning, félags- og umönnunargeiri, auk frumkvöðlastarfa.
- Dæmigerðir glæpir: Skattsvik og fjárhagsglæpir.
3. Siðblinda
Þeir ráðskast með aðra og eru stjórnsamir
Þeir búa yfir lítilli hluttekningu, sjálfsstjórn og sektarkennd, taka gjarnan áhættu og búa yfir mikilli atorku.
- Hegðun: Notfæra sér og ráðskast með aðra með ofbeldiskenndri, yfirlætislegri og ógnandi hegðun.
- Starfsáhugasvið: Hagnýtar greinar á borð við iðngrein, þjónustu og viðskipti, ellegar stjórnendastöður.
- Dæmigerðir glæpir: Ofbeldi, nauðgun og morð, oft skipulagt í þaula.
4. Undirferli
Tilgangurinn helgar meðalið
Þeir ráðskast með aðra, eru kaldlyndir og hafa þá einstrengingslegu skoðun að tilgangurinn helgi meðalið.
- Hegðun: Ná tengslum við aðra með persónutöfrum og hrósi – ellegar hótunum.
- Starfsáhugasvið: Stjórnmál, hagfræði og viðskipti.
- Dæmigerðir glæpir: Svik, prettir, áreitni, hótanir og misnotkun.
5. Oflæti
Þessum finnst þeir vera yfir aðra hafnir
Skoðun þeirra er að jafnaði sú að þeir séu öðrum betri og eigi skilið betri meðhöndlun.
- Hegðun: Búast stöðugt við hrósi og viðurkenningu. Verða sárir yfir gagnrýni.
- Starfsáhugasvið: Starf sem færir virðingu og völd, án þess að gerðar séu miklar kröfur.
- Dæmigerðir glæpir: Glæpamenn fá yfirleitt háa einkunn á oflætiskvarðanum.
6. Sjálfselska
Hagsmunir þeirra ganga fyrir öllu
Þeir hafa sína eigin hagsmuni ávallt í heiðri á kostnað hinna og heildarinnar.
- Hegðun: Forðast að gera nokkuð fyrir aðra eða að deila nokkru með þeim án þess að bera sjálfir eitthvað úr býtum.
- Starfsáhugasvið: Gegna oft æðstu stöðum innan allra starfsgreina.
- Dæmigerðir glæpir: Engin sérstök tengsl hvað glæpi snertir.
7. Sjálfsupphafning
Þeir vilja komast til metorða
Þeir óska þess að bæta stöðu sína og gera hana sýnilega í félagslegu og efnahagslegu samhengi.
- Hegðun: Hafa áhuga á menntun, starfi og öðrum gæðum, þó ekki á kostnað annarra.
- Starfsáhugasvið: Fyrirfinnast í öllum starfsstéttum og öllum starfsgreinum.
- Dæmigerðir glæpir: Engin sérstök tenging hvað glæpi snertir.
8. Illgirni
Þá langar að skaða aðra
Þeir eru eyðileggjandi og hafa löngun til að valda öðrum skaða, jafnvel þótt það bitni einnig á þeim sjálfum.
- Hegðun: Lítillækka, angra eða skaða aðra, sökum þess að þeim finnst þeir hafa hlotið óréttláta meðhöndlun.
- Starfsáhugasvið: Geta komist í háar stöður, sökum þess að aðrir vilja eða þora ekki að standa í veginum.
- Dæmigerðir glæpir: Vægt ofbeldi, eltihrellir eða áreitni.
9. Tillitsleysi
Þeir fá aldrei samviskubit
Þessir hafa tilhneigingu til að vera samviskulausir og að framkvæma án þess að velsæmið trufli þá.
- Hegðun: Fara yfir siðferðisleg mörk en gera lítið úr öllu eða losa sig undan ábyrgðinni.
- Starfsáhugasvið: Meindýraeyðir og innheimtumaður.
- Dæmigerðir glæpir: Eiginleikar þessir eiga við um flest alla hópa glæpamanna.
Taktu prófið
Prófið gefur þér stig fyrir hvert skapgerðareinkenni og reiknar út D-stuðulinn þinn. Þú getur líka séð hvernig þú ert í samanburði við hina sem hafa tekið prófið.
Hversu langt værir þú til í að fara til að ná fram markmiðum þínum?
Prófið á hinum myrku skapgerðareinkennum var m.a. þróað af atferlissálfræðingur Ingo Zettler, Kaupmannahafnarháskóla.
Prófið tekur 3-15 mínútur og sýnir þér nokkrar fullyrðingar eins og: „Það er erfitt fyrir mig að sjá einhvern þjást“ eða „Það er skynsamlegt að geyma upplýsingar sem þú getur notað gegn öðrum síðar“. Þú velur svo hversu sammála eða ósammála þú ert hverri fullyrðingu. Vertu heiðarlegur þegar þú svarar.
Prófið gefur þér stig fyrir hvert hinna níu myrku skapgerðareinkenna og reiknar út heildar D-stuðulinn þinn, sem sýnir hversu langt þú ert tilbúinn að ganga til að ná markmiðum þínum.
Þú færð niðurstöðuna strax og getur líka séð hvar þú ert staddur miðað við mörg þúsund annarra sem hafa tekið prófið.
Þátttakendur eru nafnlausir og gögnin eru eingöngu notuð til rannsókna.
