Maðurinn

Þannig má forðast gular tennur

Ávextir, áfengi, kóladrykkir og kaffi óhreinka Colgate-brosið og skilja eftir sig gulbrúnar litaútfellingar, svo og efni sem tæra glerunginn. Til allrar hamingju er þó unnt að vinna bug á þessu með ýmsu móti.

BIRT: 13/06/2022

 

Tennurnar skína líkt og nýpússað fílabein á stjörnunum í Hollywood en virðast ekki alltaf jafn skínandi hvítar í baðspeglinum heima hjá okkur.

 

Þó svo að tennur gulni með aldrinum, eðli málsins samkvæmt, þá er hægt að grípa til ýmissa ráða til að forðast dökkar tennur.

 

Hér að neðan má sjá hverjar eru helstu ástæður gulra tanna og hvað unnt er að gera til að vinna bug á þeim.

 

Glerungurinn er lykill að skilningi á gulum tönnum

Ysta lag tannanna, glerungurinn, er harðasta efni líkamans, sem inniheldur 98% hýdroxýapatít, sem er afar harðgert steinefnaform kalsíumfosfats. En þó svo að glerungurinn sé harður er hann samt ekki sléttur og jafn, heldur nánast hrufóttur og fyrir vikið geta utanaðsteðjandi efni hæglega sest á hann  og breytt hvítum lit hans.

1. Forðist litríkar fæðutegundir

Sumar fæðutegundir fela í sér hátt innihald svonefndra krómógena, þ.e. sameinda með miklu litamagni sem setjast fyrir á glerungi tannanna og valda litabreytingum þar.

 

Efni þessi fyrirfinnast einkum í dökkum matvælum í líkingu við kaffi, rauðvín, kóladrykki, lakkrís, svo og ýmsum í ávöxtum á borð við vínber, bláber og granatepli.

 

Hollráð: Venjið ykkur á góða tannhirðu sem felst í tíðri tannburstun og notkunar tannþráðar. Venjið ykkur á að sjúga m.a. þeytta ávaxtadrykki og ískaffi í gegnum rör til þess að litarefni komist í sem minnsta snertingu við tennurnar.

 

gule-tænder

Óslétt rákamynstur gerir tennurnar viðkvæmar

Glerungur samanstendur af steinefnaformi kalsíumfosfats sem raðast í þéttar rákir. Rákamynstrið er sterklega gert, en jafnframt óslétt og hrufótt, og fyrir bragðið geta litheldnar sameindir hæglega fest sig á tennurnar og mislitað þær.

2. Minnkið magn barksýrunnar

Tannín, öðru nafni barksýra, er plöntupólýfenól sem m.a. ljær fæðutegundum eins og rauðvíni, svörtu tei og dökku súkkulaði beiska bragðið. Barksýran gerir krómógenum því miður einnig auðveldara fyrir að festast við glerunginn.

 

Þetta skýrir hvers vegna rauðvín, sem felur í sér mikið magn af krómógenum og barksýru, á sök á gulum tönnum.

 

Hollráð: Inntökutíðnin og -lengdin skipta máli, svo ráðlegra þykir að drekka nokkra snögga tebolla á viku umfram það að sitja lengi yfir þremur svörtum tebollum alla morgna yfir langt tímabil.

 

3. Varist sýruríkan mat og drykk

Sítrónu- og fosfórsýra í sódavatni, svo og ávaxtasýra í m.a. sítrónum, eplum, vínberjum og nánast öllum sítrussafa, valda niðurbroti kalks í glerungnum og eiga þátt í að mynda rifur og sprungur sem litarefnin geta sest í.

 

Kóladrykkir eru súrari en flestir aðrir drykkir, með pH-gildi sem nemur 2,4, og þar sem drykkirnir innihalda jafnframt krómógen eru þeir bestu vinir gulu tannanna.

 

Hollráð: Borðið einn ávöxt öðru hverju í stað þess að narta í sífellu í vínber. Skolið munninn með vatni eftir að hafa neytt ávaxta og gosdrykkja en gætið þess þó að bursta tennurnar ekki strax því glerungurinn er viðkvæmur rétt eftir sýruárás. Blandið mjólk saman við ávaxtaþeytinga og bætið ávöxtum saman við súrmjólk og jógúrt því mjólkurafurðirnar koma jafnvægi á sýrurnar.

 

Sýrubað laðar að sér litarefni

Hrufóttur glerungurinn verður enn rákóttari og ósléttari þegar sýrur úr mat og drykk tæra hann upp. Sítrónusýra úr ávöxtum, svo og vínsýra, geta orsakað pH-gildi undir 5,5 sem gerir það að verkum að glerungurinn fer að tærast, en slíkt ferli nefnist úrkölkun. Sýrubaðið orsakar fleiri ójöfnur og rifur á tönnunum, sem kallast svörfun, og litarefni úr m.a. lakkrís, bláberjum og kaffi geta hæglega fest sig þar.

 

Rannsóknir hafa leitt í ljós að allt að sjötti hver unglingur er með sýruskemmdir í tönnunum og er fyrir vikið hættara við gulum tönnum en ella.

 

1. Sítrónusýra (t.v.) lendir á glerungnum og losar frá sér vetnisjónir (t.h.).

2. Vetnisjónirnar hvarfast við kalksteinefnið hýdróxýpatít (neðst)

3. Kalkið sundrast í einstakar jónir og bæði vetnisfosfat (t.h.) og kalk (t.v.) geta losnað úr glerungnum. Við þetta myndast rákir og sprungur.

4. Hættið að reykja

Tóbak veldur verri mislitun en bæði kaffi, kóladrykkir og rauðvín, sökum þess að tjara og nikótín festast auðveldlega við glerunginn. Unnt er að eyða brúngula litnum með tannhreinsun en þegar fram líða stundir geta litarefnin komist inn í sjálfa tönnina og orðið viðvarandi þar.

 

Stórreykingafólk á einnig á hættu að sjálft tannholdið fái á sig brúnleitan lit, en slíkt kallast sortnun.

 

gule-tænder_nikotin

Niktótín laðar að litríkar bakteríur

Helsta efnið í tóbaksreyk gerir það að verkum að ysta himna glerungsins myndar svonefnd Y-prótein sem auðvelda bakteríum að festast við tennurnar. Bakteríurnar mynda litarefni sem valda litabreytingum.

 

LESTU EINNIG

Náttúran

Ljós ruglar viðbrögð skordýranna

Jörðin

Maðurinn hefur breytt möndulhalla jarðar

Jörðin

Maðurinn hefur breytt möndulhalla jarðar

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

NÝJASTA NÝTT

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Lifandi Saga

Þess vegna trúa milljónir á mýtuna: Barnaníðingar djöfulsins 

Vísindamenn

Stærðfræðisnillingur fann upp tölvuna

Heilsa

Þess vegna ættir þú alltaf að setja klósettlokið niður áður en þú sturtar

Maðurinn

Vanþroskað tvíburafóstur fjarlægt úr heila ársgamallar stúlku

Vinsælast

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

3

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

6

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

3

Maðurinn

3 ókostir við greind

4

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

5

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

6

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Lifandi Saga

Hvenær voru fóstureyðingar gerðar frjálsar í Bandaríkjunum?

Maðurinn

Hvers vegna þarf eldra fólk minni svefn?

Lifandi Saga

Fjöldamorðin í Katyn: Stalín hugðist brjóta Pólverja á bak aftur

Maðurinn

Matseðill morgundagsins: Skordýrabrauð með ostlíki úr geri

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Maðurinn

Af hverju eiga karlmenn auðveldara með að fá fullnægingu en konur?

Maðurinn

Leiðbeiningar um uppeldi: Reiðilestur veldur niðurbroti í heila

Maðurinn

Hvernig er best að fara á klósettið?

Maðurinn

Auðmaður vill drekka úr æskubrunninum

Maðurinn

Þess vegna þyngist þú með aldrinum

Maðurinn

Íhugun getur breytt heila þínum

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Árið 2009 kom dularfullur forritari fram með heimsins fyrstu rafmynt. Það átti eftir að gjörbreyta fjárhagslífi heimsins. Rafmynt gæti gert banka ónauðsynlega og komið í veg fyrir verðbólgu – en hún er fullkominn myntfótur fyrir glæpamenn.

Tækni

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.