Sprungnar æðar skapa marbletti
Flest höfum við sennilega reynt það á eigin skinni að rekast á borðshorn eða detta á hjóli og sjá síðan blágræna eða jafnvel allt að því svartleita bletti á húðinni einmitt þar sem við finnum til.
Þetta stafar af því að högg og slög valda skemmdum á fíngerðum æðum undir yfirborði húðarinnar. Þær springa og rauð blóðkorn sipra út í vefinn.
Eymslasvæðið breytir svo smám saman um lit, frá rauðu yfir í blátt/svart þegar prótín rauðu blóðkornanna, hemóglóbín, glatar súrefni.
Þegar blóðfrumurnar glata súrefni taka þær að deyja og þá berast svonefndum átfrumum boð um það.
Af hverju breyta marblettir um lit?
Högg veldur því að háræðar í húðinni bresta og blóð siprar út í vefinn í kring. Hemóglóbínið í blóðinu litar svæðið rautt í upphafi en þegar efnið brotnar niður breytist liturinn.
Dagur 1
Blóðið, með rauða litarefninu hemóglóbíni, rennur úr sprungnum æðum og myndar rauðan blett á húðinni.
Dagur 2
Blóðið þrýstist niður í leðurhúðina og séð gegnum þykkara húðlag fær hemóglóbínið dökkbláan blæ.
Dagur 6
Ónæmiskerfið brýtur hemóglóbínið niður í biliverdín sem veitir blettinum grænleitan lit.
Dagur 8
Biliverdín brotnar niður í efnið bilirúbín sem litar blettinn gulan.
Dagur 10
Bilirúbín brotnar að lokum niður í hemosiderín sem gefur marblettinum brúnleitt yfirbragð
Dagur 14
Átfrumurnar fjarlægja síðustu litarefnin þannig að marbletturinn verður ekki lengur sjáanlegur.
Hlutverk átfrumnanna er að brjóta niður og fjarlægja hin dauðu, rauðu blóðkorn og meðan á niðurbrotinu stendur fá blóðfrumurnar gulleitara yfirbragð.
Þegar niðurbrotinu er endanlega lokið hverfur marbletturinn.
Tíðir marblettir eiga sér margar ástæður
Sumt fólk þarf ekki mikið til að fá marbletti. Ástæðurnar geta verið margvíslegar og við förum hér yfir nokkrar þær algengustu
1. Þú ert kona
Ef þú ert með tvo X-litninga ertu um leið líklegri til að fá marbletti víða á líkamanum.
Húð kvenna er nefnilega dálítið þynnri en húð karla, þar eð í henni er minna af bandvefsprótíninu kollageni.
Af þessu leiðir svo aftur að háræðarnar eru ekki eins vel varðar fyrir höggum og það leiðir af sér tíðari marbletti.
2. Þú ert farin/n að eldast
Eftir því sem kertunum á afmælistertunni fjölgar eykst líka hættan á marblettum.
Bandvefur og fita í leðurhúðinni minnka smám saman með hækkandi aldri.
Þetta gerir þig viðkvæmari fyrir höggum og slögum þar eð húðin glatar hæfninni til að halda þétt að æðunum – húðin fer á meiri hreyfingu og það getur leitt til meiri meiðsla.
Jafnframt verða æðarnar sjálfar viðkvæmari og þær þurfa minna til að rofna.
3. Þú tekur lyf
Sum lyf geta gert þig viðkvæmari fyrir harkalegri snertingu, svo sem því að reka sig utan í harða hluti.
Blóðþynnandi lyf valda því til dæmis að meira blóð siprar úr sprunginni háræð og myndar marblett.
4. Þú hefur legið heldur mikið í sólbaði
Sólin getur verið yndisleg, sérstaklega eftir þessa köldu vetrarmánuði.
En það er full ástæða til að bera góða sólarvörn á sig og vera í skugga þegar sólin skín.
Sólböð auka ekki aðeins hættuna á t.d. húðkrabbameini – þau gera þig einnig viðkvæmari fyrir marblettum, þar sem sólin dregur úr mýkt og styrk húðarinnar.
Það þýðir líka að þau svæði sem eru mest berskjölduð fyrir sólinni eins og hendur og fætur fá frekar marbletti eftir því sem við eldumst.
Farðu til læknis ef þú ert í vafa
Marblettir geta sem sagt átt sér margvíslegar ástæður en ef þig af einhverjum ástæðum grunar að svipaðir blettir á húðinni gætu mögulega verið af völdum sjúkdóms, áttu undantekningarlaust að leita læknis.
