Alheimurinn

Tunglið myndaðist áður en jörðin þéttist

Máninn tók á sig form meðan jörðin var enn ský úr fljótandi og gaskenndri klöpp. Þetta er nýjast kenningin um tilurð næsta nágranna okkar í geimnum.

BIRT: 03/08/2023

Fyrir 4,5 milljörðum ára rakst pláneta á stærð við Mars á hina ungu Jörð. Þessi harði árekstur þeytti miklu magni efnis út á hringlaga braut umhverfis jörðina. Þetta efni rann svo saman og myndaði tunglið.

 

Þetta hefur verið hin viðtekna kenning um tilurð tunglsins. En málið er ekki svo einfalt, segja nú vísindamenn m.a. hjá Harvardháskóla í BNA.

 

Þeir hafa sett fram athyglisverða kenningu, sem segir að við áreksturinn hafi hnötturinn ummyndast í gríðarstóran kleinuhring úr fljótandi og gaskenndum bergefnum.

 

Fljótandi efni varð að tunglinu

Fyrst eftir áreksturinn ríkti gríðarmikill þrýstingur og 3-4.000 stiga hiti í þessu hringskýi. Á einum stað í skýinu tók hið fljótandi efni að draga sig saman í kúlu sem síðar varð að tunglinu.

 

Á fáeinum árum kólnaði skýið og dróst saman þannig að tunglið lenti á braut utan skýsins, sem svo þéttist enn meira og endurmyndaði jörðina.

Vísindamennirnir segja einkum tvennt styðja þessa hugmynd. Þetta getur skýrt hvers vegna minna er af þeim frumefnum í tunglinu, sem auðveldlega geta tekið á sig gasform.

 

Ástæðan er þá sú að hitastig í skýinu var of hátt til að gasefnin næðu að þéttast fyrr en eftir að máninn hafði myndast.

 

Í öðru lagi geta kleinuhringsský myndast við ýmiskonar árekstra milli himinhnatta og það styður við þessa kenningu.

 

Eldri kenningin gerir ráð fyrir árekstri af alveg sérstakri gerð milli jarðar og hnattar af tiltekinni stærð til að geta skapað það tungl sem við sjáum nú á himni.

 

Tunglið myndaðist í kleinuhringskýi

Þegar framandi hnöttur skall á jörðinni, leysti hann plánetuna upp og hún varð að glóandi heitu skýi, með svipaða lögun og kleinuhringur. Tunglið myndaðist í skýinu.

1
Smáhnöttur myndast
 Eftir áreksturinn verður jörðin að heitu skýi á snúningi. Klapparefni taka að draga sig saman í jaðrinum.
2
Tunglið tekur hægt á sig mynd
Skýið kólnar og dregst saman. Efni þéttist bæði í miðjunni og úti í jaðrinum formast kjarni tunglsins.
3
Tungli skilur sig úr skýinu
Hið hringlaga ský dregur sig saman en tunglið heldur stöðu sinni og lendir þannig utan við skýið.
4
Hnötturinn endurmyndast
Eftir nokkur hundruð ár er skýið horfið og allt efnið hefur á ný safnast saman í plánetuna Jörð, sem nú hefur eignast tungl.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Ritstjórn

© Sarah Stewart/UC Davis based on NASA rendering

Náttúran

Krabbar hafa farið sömu ferðina 17 sinnum

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Lifandi Saga

Ísraelski vígamaðurinn: Vill lifa í friði með Palestínumönnum

Maðurinn

Er hægt að verða gráhærður á einni nóttu?

Heilsa

Hrotur geta verið vísbending um hjartasjúkdóm: Einn hópur er í sérstakri áhættu

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Gæludýr koma í veg fyrir offitu og ofnæmi meðal barna

Náttúran

Hvernig bárust kettir til Ameríku?

Heilsa

Er mikið um kyrrsetu hjá þér í vinnunni? Þá getur kaffi lengt líf þitt samkvæmt stórri rannsókn.

Heilsa

Lækning gegn útbreiddum meltingartruflunum finnst í flestum eldhúsum.

Vinsælast

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

3

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

4

Jörðin

Jörðin eftir manninn

5

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

6

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

3

Jörðin

Jörðin eftir manninn

4

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

5

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

6

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Heilsa

Læknar hafa grætt heilt auga í mann

Maðurinn

Nú geta vísindamenn ráðskast með drauma okkar

Tækni

140.000 veirutegundir hafa fundist í þarmaflórunni

Maðurinn

Kornabörn þekkja móðurmálið sitt

Læknisfræði

Hvers vegna fáum við ofnæmi?

Maðurinn

Lamaður maður gengur fyrir eigin hugarafli

Lifandi Saga

Dans indíána orsakaði blóðbaðið við Wounded Knee

Heilsa

Rannsókn: Tæp skeiðfylli af þessari fitutegund daglega dregur úr hættu á heilabilun

Maðurinn

Er hollt að gefa blóð?

Tækni

Vandamál sem gat orðið aðkallandi

Maðurinn

Efnaskiptin eru stöðug frá 20 til 60 ára aldurs

Maðurinn

Er siðblindingi á vinnustaðnum þínum?

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Er sólarvörn yfirhöfuð nauðsynleg ef dvalið er í skugga mestallan daginn?

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.