Maðurinn

Vísindamenn grannskoða innviði augans

Um 130 milljón ljósnæmar frumur, próteinríkir vökvar og rafboð. Augun okkar eru meðal flóknustu og iðnustu líffæra líkamans.

BIRT: 17/04/2022

Augasteinn: Sundurskorinn augasteinn leiðir í ljós aflangar trefjar.

Augasteininn er fyrir aftan lithimnuna. Þessi fjögurra mm breiða, teygjanlega skífa sér til þess að leiða ljósið sem berst gegnum sjáaldrið yfir á sjónhimnuna til þess að við getum séð skýrt. Augasteinninn samanstendur af aðeins einni tegund frumna, þ.e. linsutrefjum, en þær er að finna á ýmsum þróunarstigum og liggja í mörgum lögum, þannig að elstu trefjarnar liggja innst.

Brárbaugur: Vökvi glennir upp augað.

Fyrir aftan lithimnuna er að finna kirtil sem kallast brárbaugur. Þar er framleiddur glær vökvi sem m.a. heldur auganu uppglenntu með því að sjá því fyrir stöðugum vökvaþrýstingi. Brárbaugurinn fastgerir jafnframt fjölmarga fína þræði sem geta togað í augasteininn þannig að hann breytir um lögun.

Lithimna: Vöðvar hleypa inn ljósi

Lithimna augans umlykur svart sjáaldrið og minnir einna helst á gróður í landslaginu. Lithimnan stjórnar birtumagninu sem lendir á innra auganu og samanstendur af tveimur ólíkum vöðvalögum sem sjá til þess að minnka og stækka sjáaldrið.

Tárakirtill: Kirtill sem framleiðir öfluga blöndu af próteinum, söltum og vatni.

Stærsti tárakirtill augans er staðsettur undir efra augnlokinu en hlutverk hans er að framleiða táravökva. Kirtillinn skiptist í stóra klasa með kirtilfrumum sem sjá um að framleiða blöndu vatns, próteina og salta. Vökvi þessi verndar m.a. yfirborð hornhimnunnar og rennur út um augnkrókana þegar við verðum sorgmædd.

Nethimnan: Milljónir taugafrumna sjá fyrir litasjón.

Sjónhimnuna er að finna á aftanverðu auganu. Þar er að finna meira en 130 milljónir taugafrumna, eða ljósnema, sem vinna úr ljóshrifum sem berast inn um sjáaldrið. Ljósnemar eru af tveimur megingerðum sem kallast stafir og keilur í samræmi við lögun þeirra. Stafirnir eru sérhæfðir til að nema ljós í lítilli birtu en keilur eru aftur á móti sérhæfðar til að greina liti og mikla skerpu.

Heilataugin: Myndir berast til heilans með rafboðum.

Sjóntaugin sér til þess að bera sjónboð til sjónstöðva heilans þar sem þau eru túlkuð. Fremsti hluti sjóntaugarinnar birtist sem æðanabbi, en í honum miðjum mætast æðar augans.

Gerviauga: Ljósviðtakar prentaðir á yfirborð úr gleri með þrívíddarprentara.

Augað samanstendur af milljónum þátta og er einkar flókið að allri gerð, sem gerir mjög erfitt að líkja eftir því. Nú hefur vísindamönnum hins vegar loks tekist að þrívíddarprenta nokkra viðtaka sem nema myndir á hálfkúlulöguðu gleri. Þannig hefur þeim tekist að útbúa svokallað tölvulíffræðilegt auga. Næsta skref er svo fólgið í því að finna aðferð sem gerir kleift að prenta ljósviðtakana á mjúkt yfirborð.

Augasteinn: Sundurskorinn augasteinn leiðir í ljós aflangar trefjar.

Augasteininn er fyrir aftan lithimnuna. Þessi fjögurra mm breiða, teygjanlega skífa sér til þess að leiða ljósið sem berst gegnum sjáaldrið yfir á sjónhimnuna til þess að við getum séð skýrt. Augasteinninn samanstendur af aðeins einni tegund frumna, þ.e. linsutrefjum, en þær er að finna á ýmsum þróunarstigum og liggja í mörgum lögum, þannig að elstu trefjarnar liggja innst.

Brárbaugur: Vökvi glennir upp augað.

Fyrir aftan lithimnuna er að finna kirtil sem kallast brárbaugur. Þar er framleiddur glær vökvi sem m.a. heldur auganu uppglenntu með því að sjá því fyrir stöðugum vökvaþrýstingi. Brárbaugurinn fastgerir jafnframt fjölmarga fína þræði sem geta togað í augasteininn þannig að hann breytir um lögun.

Lithimna: Vöðvar hleypa inn ljósi

Lithimna augans umlykur svart sjáaldrið og minnir einna helst á gróður í landslaginu. Lithimnan stjórnar birtumagninu sem lendir á innra auganu og samanstendur af tveimur ólíkum vöðvalögum sem sjá til þess að minnka og stækka sjáaldrið.

Tárakirtill: Kirtill sem framleiðir öfluga blöndu af próteinum, söltum og vatni.

Stærsti tárakirtill augans er staðsettur undir efra augnlokinu en hlutverk hans er að framleiða táravökva. Kirtillinn skiptist í stóra klasa með kirtilfrumum sem sjá um að framleiða blöndu vatns, próteina og salta. Vökvi þessi verndar m.a. yfirborð hornhimnunnar og rennur út um augnkrókana þegar við verðum sorgmædd.

Nethimnan: Milljónir taugafrumna sjá fyrir litasjón.

Sjónhimnuna er að finna á aftanverðu auganu. Þar er að finna meira en 130 milljónir taugafrumna, eða ljósnema, sem vinna úr ljóshrifum sem berast inn um sjáaldrið. Ljósnemar eru af tveimur megingerðum sem kallast stafir og keilur í samræmi við lögun þeirra. Stafirnir eru sérhæfðir til að nema ljós í lítilli birtu en keilur eru aftur á móti sérhæfðar til að greina liti og mikla skerpu.

Heilataugin: Myndir berast til heilans með rafboðum.

Sjóntaugin sér til þess að bera sjónboð til sjónstöðva heilans þar sem þau eru túlkuð. Fremsti hluti sjóntaugarinnar birtist sem æðanabbi, en í honum miðjum mætast æðar augans.

Gerviauga: Ljósviðtakar prentaðir á yfirborð úr gleri með þrívíddarprentara.

Augað samanstendur af milljónum þátta og er einkar flókið að allri gerð, sem gerir mjög erfitt að líkja eftir því. Nú hefur vísindamönnum hins vegar loks tekist að þrívíddarprenta nokkra viðtaka sem nema myndir á hálfkúlulöguðu gleri. Þannig hefur þeim tekist að útbúa svokallað tölvulíffræðilegt auga. Næsta skref er svo fólgið í því að finna aðferð sem gerir kleift að prenta ljósviðtakana á mjúkt yfirborð.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: ULLA EDELBO RAASCHOU

Shutterstock, STEVE GSCHMEISSNER/SCIENCE PHOTO LIBRARY, SPL, SUSUMU NISHINAGA/SPL, Dr. Nicolás Cuenca & Isabel Ortuño-Lizarán/Nikon Small World 2018, UNIVERSITY OF MINNESOTA, MCALPINE GROUP

Náttúran

Krabbar hafa farið sömu ferðina 17 sinnum

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Lifandi Saga

Ísraelski vígamaðurinn: Vill lifa í friði með Palestínumönnum

Maðurinn

Er hægt að verða gráhærður á einni nóttu?

Heilsa

Hrotur geta verið vísbending um hjartasjúkdóm: Einn hópur er í sérstakri áhættu

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Gæludýr koma í veg fyrir offitu og ofnæmi meðal barna

Náttúran

Hvernig bárust kettir til Ameríku?

Heilsa

Er mikið um kyrrsetu hjá þér í vinnunni? Þá getur kaffi lengt líf þitt samkvæmt stórri rannsókn.

Heilsa

Lækning gegn útbreiddum meltingartruflunum finnst í flestum eldhúsum.

Vinsælast

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

3

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

4

Jörðin

Jörðin eftir manninn

5

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

6

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

3

Jörðin

Jörðin eftir manninn

4

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

5

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

6

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Heilsa

Læknar hafa grætt heilt auga í mann

Maðurinn

Nú geta vísindamenn ráðskast með drauma okkar

Tækni

140.000 veirutegundir hafa fundist í þarmaflórunni

Maðurinn

Kornabörn þekkja móðurmálið sitt

Læknisfræði

Hvers vegna fáum við ofnæmi?

Maðurinn

Lamaður maður gengur fyrir eigin hugarafli

Lifandi Saga

Dans indíána orsakaði blóðbaðið við Wounded Knee

Heilsa

Rannsókn: Tæp skeiðfylli af þessari fitutegund daglega dregur úr hættu á heilabilun

Maðurinn

Er hollt að gefa blóð?

Tækni

Vandamál sem gat orðið aðkallandi

Maðurinn

Efnaskiptin eru stöðug frá 20 til 60 ára aldurs

Maðurinn

Er siðblindingi á vinnustaðnum þínum?

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Er sólarvörn yfirhöfuð nauðsynleg ef dvalið er í skugga mestallan daginn?

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.