1. Lyfleysa getur verið í sprautum, töflum eða vatni
Vísindamenn nota lyfleysu til að mæla það sem þeir kalla hrein meðferðaráhrif en með því er átt við viðbrögð sjúklinga við því einu að vera í meðhöndlun.
Í lyfjatilraunum nota vísindamenn m.a. lyfleysutöflur sem innihalda engin virk efni og láta helming tilraunaþátttakenda taka þær inn. Gabbtöflur þessar innihalda yfirleitt aðeins kalk eða sykur.
Lyfleysuefni kunna jafnframt að vera innihaldslausir drykkir, sprautur með vatni í, einfaldir áburðir eða krem. Sameiginlegt fyrir alla lyfleysumeðferð er að hún inniheldur ekki það efni sem ætlað er að ráðast á orsök sjúkdómsins sem um ræðir.
2. Lyfleysa gerir gagn, jafnvel þegar við vitum um hana
Lyfleysa er mikilvæg aðferð fyrir vísindamenn að beita þegar þeir hyggjast sanna hvort tiltekið lyf geri gagn eður ei. Að jafnaði er þátttakendum skipt í tvo hópa, þar sem annar hópurinn fær lyfið og hinn einungis svokallaða lyfleysu.
Stundum er sjúklingunum meira að segja sagt að þeir séu að taka inn töflur sem engin lyf innihalda og jafnvel í slíkum tilvikum hefur lyfleysuáhrifa orðið vart.
Í rannsókn einni voru bornar saman tilraunir með svokallaða opna lyfleysumeðferð, þar sem 260 sjúklingum sem þjáðust m.a. af ristilbólgu, þunglyndi, bakverkjum og ofnæmi, fór að líða betur eftir að þeir höfðu tekið inn lyfleysu, þó svo að þeir væru þess meðvitaðir að þeir væru ekki að taka inn lyf.
3. Læknar framkvæma lyfleysuaðgerðir
Þetta hljómar eins og lygasaga en læknar hafa sem sé gert gabbaðgerðir á sjúklingum þegar þeir hyggjast útiloka lyfleysuáhrif. Þegar lyfleysuaðgerð er gerð skera skurðlæknar sjúklinginn jafnvel upp, líkt og um hefðbundna skurðaðgerð væri að ræða en sleppa reyndar mikilvægasta skurðinum.
Sem dæmi hafa vísindamenn gert tilraunir með að bora algerlega óþörf göt á höfuðkúpu sjúklinga sem þjást af parkinsonsveiki. Tilgangurinn var að kanna hvort unnt væri að meðhöndla heilasjúkdóm þennan með því að græða nýjar taugafrumur inn í heilann en um var að ræða meðferð sem læknar á sínum tíma bundu miklar vonir við.
Gabbaðgerðirnar ollu því að allar frekari aðgerðir af þessari gerð voru stöðvaðar því í ljós kom að sjúklingar sem göt voru boruð í höfuðið á, náðu jafnskjótum bata og þeir sem fengu ígræddar nýjar frumur í heilann.
4. Gabbtöflur geta lækkað blóðþrýsting
Sannað hefur verið að lyfleysuáhrif geta breytt ýmiss konar starfsemi líkamans. Sjúklingar hafa t.d. fundið fyrir því að falslyf hafa gagnast gegn hjartasjúkdómum og astma, auk þess að lina sára verki.
Skýringin kann að felast í því að væntingin um betri líðan geti haft líkamleg áhrif og valdið mælanlegum breytingum á blóðþrýstingi og hjartslætti. Þessi kvalastillandi áhrif hafa sumir vísindamenn skýrt á þann veg að við framleiðum meira magn af endorfíni sem eru eins konar verkjastillandi hormónar, þegar okkur finnst okkur líða betur.
Í tilteknum tilraunum hefur sams konar lyfleysumeðhöndlun haft þau áhrif á hluta sjúklinga að hjartsláttur þeirra jókst og blóðþrýstingur hækkaði en aðrir sjúklingar fundu algerlega öndverð áhrif, því þeim hafði verið tjáð að töflurnar hefðu slævandi áhrif.
5. Lyfleysuáhrifin enn hulin ráðgáta
Vísindamennirnir skilja enn sem komið er engan veginn hvernig innihaldslausar töflur geta gert gagn en þó hafa komið fram ýmsar tilgátur um lyfleysuáhrifin.
Ein tilgátan er sú að þegar sjúklingur fær væntingar um áhrif lyfs sem hann á að taka, breyti hann ómeðvitað atferli sínu með þeim afleiðingum að réttu áhrifin fáist.
Aðrir eru þeirrar skoðunar að áhrifin í raun og veru séu til marks um að sjúklingar vilji gleðja lækna sína og segi fyrir vikið ósatt til um líðanina og láti eins og sér líði betur.
