Mauna Loa er stærsta eldfjall heims og er heilir 17 km á hæð, mælt frá fjallsrótum á hafsbotni. Mauna Loa er yfir svonefndum heitum reit eða „hotspot“ en á slíkum stöðum þrýstist kvika upp frá möttlinum af miklum krafti. Uppi yfir heitum reitum er því mikið um eldfjöll.
Allur Hawaii-eyjaklasinn, átta stórar eyjar og margar smærri eru einmitt til orðnar í eldgosum og þetta svæði er sá staður á jörðinni þar sem mest kvika nær upp á yfirborð jarðar miðað við hvern ferkílómetra.
Hafsbotn myndar Kyrrahafseyjar
Hawaii-eyjar flokkast sem svonefndar dyngjur, rétt eins og fjallið Skjaldbreiður á Íslandi. Dyngjur eru gerðar úr basaltkviku, tiltölulega flatar og ná yfir stór svæði. Niðurstaðan verður kúpt yfirborð sem minnir á stóran skjöld, eins og nafn Skjaldbreiðar gefur einmitt til kynna.
Hlíðarnar verða ekki mjög brattar og svona há dyngja er því gríðarlega stór um sig. Eyjaklasinn er samsettur úr dyngjum sem renna saman að hluta og ná alls yfir 10.430 ferkílómetra.
Séð ofan frá mynda eyjarnar röð. Það stafar af því að heiti reiturinn byggir sífellt upp nýjar eyjar suðaustur af þeim gömlu. Heiti reiturinn hreyfist þó ekki, heldur er það Kyrrahafsflekinn sem færist til norðvesturs.
Hawaii á upptök í kjarna jarðar
Hawaii-eyjarnar eru byrjunin á 5.800 km langri perlufesti eldfjallaeyja, kóralrifja og neðansjávarfjalla. Samkvæmt kenningunni kemur hitinn alla leið innan úr kjarna hnattarins.
1. Glóðheit bóla flýtur upp
Upp frá kjarna jarðar rís mjög heit kvika, svokallað stöpulinnskot, upp í gegnum möttulinn. Þessi bóla eða stöpull þrýstist upp af völdum gamallar jarðskorpu sem sekkur niður í staðinn.
2. Innri hiti bræðir skorpuna
Þegar bólan skellur á neðri hlið jarðskorpunnar myndast svokallaður heitur reitur þar sem hitastigið er hærra en í umhverfinu. Þar myndast mikil kvika sem leitar upp á yfirborðið.
3. Landrek skapar perluröð
Heiti reiturinn er kyrr á sínum stað en jarðskorpuflekinn á botni Kyrrahafsins færist til norðvesturs. Þess vegna myndast stöðugt ný eldfjöll, m.a. Mauna Loa, í perluröð sem nú er orðin 5.000 km löng.
Heiti reiturinn er sem sagt undir jarðskorpunni og hreyfist ekki úr stað. Þetta kom jarðeðlisfræðingnum Jason W. Morgan til að setja fram byltingarkennda kenningu um svokallaða möttulstöpla árið 1971.
Möttulstöpull er kvikubóla úr mjög heitri kviku sem rís upp alveg frá kjarna jarðar. Auk heita reitsins undir Hawaii-eyjum telja jarðfræðingar að ofureldstöðin undir Yellowstone í Bandaríkjunum stafi af möttulstöplum.
