Hitaköst, skapsveiflur og svefnlausar nætur.
Breytingaskeiðið kann að hafa í för með sér óþægindi fyrir konur þegar eggjastokkar þeirra hætta að framleiða kvenhormón sem gera konum kleift að eignast börn.
Áhrifamesta meðhöndlunin á óþægindunum felst í hormónameðferð þar sem gefið er annað kvenhormónið, estrógen, annað hvort eitt sér eða með tilbúnu gestageni sem er eftirlíking hins kvenhormónsins, prógesteróns.
Meðhöndlunin bætir upp þá hormóna sem líkaminn er hættur að framleiða og mörgum konum finnst óþægindin af völdum tíðahvarfa minnka verulega.
Nú er hins vegar farið að tengja þetta algenga meðferðarúrræði við áður óþekktar aukaverkanir hjá 45-55 ára konum, ef marka má tilraunir sem gerðar voru á vegum danska krabbameinsfélagsins, dönsku þekkingarmiðstöðvarinnar á sviði heilabilunar og sjúkrahússins á Norður-Sjálandi.
Í víðtækri rannsókn sem tók til um 60.000 kvenna drógu vísindamennirnir þá ályktun að konum sem taka hormónalyf á breytingaskeiðinu sé 20% hættara við heilabilun en við á um konur sem ekki fá þetta meðferðarúrræði.
Ef svo hormónameðhöndluninni er haldið áfram í meira en 12 ár eykst áhættan sem nemur 70 af hundraði, samanborið við konur sem ekki taka inn hormónalyf.
Niðurstöðurnar eru sláandi en til þessa var einungis vitað um aukaverkanir tengdar heilabilun meðal kvenna eldri en 65 ára sem taka hormónalyf.
„Mikilvægt er að gera sér grein fyrir að samhengið á milli hormónameðferðar og heilabilunar er einnig fyrir hendi meðal kvenna sem taka hormónalyf í samræmi við gildandi leiðbeiningar, þ.e. þegar konur eru að nálgast fimmtugt og nýlega komnar á sextugsaldurinn,“ segir Nelsan Pourhadi, læknir og vísindamaður hjá dönsku þekkingarmiðstöðinni á sviði heilabilunar.
Rannsóknin hefur jafnframt leitt í ljós að konur sem einungis taka hormónalyf í stuttan tíma eru í meiri hættu á að fá heilabilun en við á um konur sem aldrei hafa tekið slík lyf.
Hormónaóreiða í líkama konunnar
Skert frjósemi, skekkja í hitastilli líkamans og hægfara niðurbrot á heilavef. Breytingaskeiðið hefur í för með sér ringulreið í hormónabúskap kvenna og þetta bitnar á öllum líkamanum.
Aldraðir missa tímaskynið
Jafnframt því sem heilinn eldist verða heilafrumurnar síður móttækilegar fyrir hormónum og öðrum boðefnum. Þetta getur haft það í för með sér að heiladingullinn framleiðir minna af LH-hormóninu sem á þátt í að samhæfa myndun eggloss.
Ónæmir eggjastokkar framleiða minna estrógen
Eggjastokkarnir eldast, líkt og við á um heilann og verða ónæmari gagnvart m.a. LH-hormóninu. Þá fækkar eggjablöðrum að sama skapi en þær sjá um að mynda eggfrumur, svo og að framleiða mikilvæg kynhormón í líkingu við estrógen, inhibín og AMH.
Hitastillir líkamans flytur blóð til kinnanna
Minna estrógen hefur m.a. áhrif á undirstúku heilans sem sér um hitastillingu líkamans. Heilasvæði þessu hættir þá til að senda æðum húðarinnar boð um að þenjast út sem leiðir af sér svokölluð hitaköst hjá konum.
Aukaleg fita lokar æðum
Breytingar á hormónajafnvægi leiða til þess að líkaminn brennir minni fitu. Fitan safnast því fyrir, einkum á kviðnum og umhverfis líffærin í kviðarholinu. Þetta getur haft í för með sér fituuppsöfnun í æðunum, svo og æðakölkun.
Taugafrumur valda eitrun í heila
Lítið estrógenmagn hefur áhrif á efnaskipti heilans og hefur m.a. í för með sér aukna framleiðslu á efninu beta-amýlóíð sem veldur skemmdum á heilafrumum og getur að endingu haft í för með sér alsheimer.
Vísindamönnum hefur enn sem komið er ekki tekist að sýna fram á hvaða líkamsstarfsemi leiðir til þess að konum á hormónalyfjum hættir frekar til að fá alsheimer en við á um aðrar konur.
Eldri rannsóknir hafa þó leitt í ljós að hormónið estrógen kann að hafa slæm áhrif á heilann.
„Í tengslum við eldri rannsókn sem gaf til kynna tengsl á milli hormónainntöku og heilabilunar voru teknar heilasneiðmyndir sem leiddu í ljós meiri minnkun á heila í konum sem fengu hormónagjöf. Minnkun á heila sést einmitt oft í tengslum við heilabilun“, segir Nelsan Pourhadi, læknir og vísindamaður á dönsku þekkingarmiðstöðinni á sviði heilabilunar, í fréttatilkynningu.
LESTU EINNIG
Vísindamennirnir hvetja þær konur á breytingaskeiði sem velta fyrir sér hormónameðferð að íhuga betur hvort þær vilji þiggja úrræðið.
„Konum er ráðlagt að ráðfæra sig við lækni um kosti og galla við hormónameðhöndlun á breytingaskeiði og eftir að það gengur í garð. Sú vitneskja sem nú hefur komið í ljós kann að gagnast læknum, svo og konunum sjálfum, til að velja besta meðferðarúrræðið sem byggir á ýtarlegri þekkingu,“ segir Nelsan Pourhadi.
Ef marka má Pourhadi er þörf fyrir frekari rannsóknir, eigi að verða hægt að slá því föstu hvort þetta algenga meðferðarúrræði eykur hættuna á heilabilun.
