Heilahrörnunarsjúkdómurinn alzheimer er algengastur slíkra heilasjúkdóma og orsök tveggja af hverjum þremur heilabilunum á heimsvísu.
Sjúkdómurinn veldur því að heilafrumurnar deyja smám saman og þannig visnar hæfni heilans, svo sem minni, áttun og dómgreind hægt og hægt uns sjúklingurinn deyr úr sjúkdómnum.
Fram að þessu hafa læknavísindin einbeitt sér að þróun lyfja til að hægja á sjúkdómseinkennunum. En nú hefur hópur vísindamanna við Stanfordháskóla í Bandaríkjunum mögulega fundið lækningu sem kemur í veg fyrir minnistap.
Með því að sprauta mænuvökva úr yngri músum í heila eldri músa, drógu vísindamennirnir úr því minnistapi sem yfirleitt gerir vart við sig þegar mýsnar eldast.
Mænuvökva dælt í heilann
Niðurstöðurnar eru birtar í hinu viðurkennda tímariti Nature og rannsóknin byggir ofan á eldri rannsókn frá 2014, þar sem sömu vísindamenn sýndu fram á að eldri mýs ná bæði betri áttun og betra minni þegar blóði yngri músa er sprautað í æðarnar.
Að þessu sinni vildu vísindamennirnir athuga hvort inngjöf mænuvökva úr yngri músum hefði ámóta góð áhrif á eldri mýs.
Þeir tóku alls 10 míkrólítra af mænuvökva (um tíundapart úr stærð vatnsdropa) úr hundruðum 10 vikna gamalla músa.
Til þess var gerður lítill skurður í hnakka ungu músanna og örlítill mænuvökvi fjarlægður. Því næst voru boruð lítil göt á höfuðkúpur eldri músanna og í gegnum þau var mænuvökvanum dælt inn í heilann með ígræddum dælubúnaði.
Vísindamennirnir drógu mænuvökva úr hundruðum 10 vikna gamalla músa - hægt ferli sem tók nokkra mánuði.
Látnar hlusta á vælutón
Fáeinum vikum síðar voru mýsnar látna þola tiltekin boð – vælutón og ljósmerki – sem þær höfðu áður lært að tengja við rafstuð.
Ungar mýs skapa minningar um sársauka og þær minningar sitja sem fastast vikum eða mánuðum saman. Öfugt við ungar mýs eru þær eldri ekki færar um að varðveita slíkar minningar.
En það gerðu þær mýs sem höfðu fengið í sig mænuvökva ungu músanna. Þegar þær sáu ljósmerkið eða heyrðu vælutóninn „frusu“ þær á staðnum.
Þetta töldu vísindamennirnir sanna að meðhöndluðu mýsnar hefðu varðveitt minninguna um rafstuðið miklu betur en ómeðhöndlaðar mýs.
Erfðarannsóknir á músunum sýndu líka að mænuvökvinn hafði haft afar jákvæð áhrif á sérhæfðar heilafrumur sem eru minninu mikilvægar.
Frekari prófanir leiddu í ljós að sérstakar stoðfrumur kallaðar smágriplufrumur brugðust sérstaklega jákvætt við ákveðnu prótíni í mænuvökvanum sem kallast FGF17, sem öllu jöfnu fer minnkandi með aldrinum.
Hinn ungi mænuvökvi styrkti sérstaklega fjölda fituríkra stoðfruma í heilanum sem kallast smágriplufrumur (grænar), sem virka sem eins konar einangrun fyrir taugafrumur heilans.
Enn langt í nothæft lyf
Árangur vísindamanna við að bæta minni með próteininu FGF17 gæti haft mikil áhrif á baráttuna gegn heilabilun.
Ef t.a.m. tekst að fjöldaframleiða gerviefni sem líkir eftir FGF17 væri hugsanlegt hægt að hægja á minnistapi vegna hins ógnvekjandi heilasjúkdóms – eða jafnvel koma í veg það.
Enn er þó langt í land þar til lyfið verður að veruleika. Tilraunir hafa hingað til eingöngu verið gerð á músum og enn á eftir að gera tilraunir á mönnum.
Að auki þurfa rannsakendur einnig að finna svör við því hvernig hægt er að koma lyfinu á öruggan hátt á réttan stað í heilanum.
