París, Frakklandi, 19/7 1789
Kæri herra
Ég er farinn að óttast að sá háttur sem þér hafið á bréfasendingum til mín sé ótryggur.
Ég hef ekkert heyrt frá yður síðan 25. nóvember 1788 og þér hafið ekki kvittað fyrir móttöku á neinu af bréfum mínum síðan 11. ágúst á síðasta ári. Síðan hef ég margoft skrifað yður.
Staðan hér er sú að farið er að draga úr brauðskorti í suðurhlutum Frakklands, þar sem uppskera er hafin.
Hér (í París, ritstj.) er skorturinn enn mikil ógn enda getur uppskera ekki hafist fyrr en eftir tvær eða þrjár vikur. Nú eru margar vikur síðan við höfum haft meira en nokkurra daga kornbirgðir. ∗
∗
Uppskeran brást 1789. Þurrkar og haglél rýrðu kornuppskeru. Afleiðingin var skortur og sultur, einkum meðal fátæklinga í borgum.
Borgaranefnd hefur ákveðið að koma á fót sveitum 48.000 borgara.
Þann 14. júlí sendi nefndin einn meðlima sinna (monsieur de Corny sem við þekkjum hér í Bandaríkjunum ∗) á Hotel des Invalides ∗∗ til að biðja um vopn fyrir varnarsveitir borgaranna.
Mikill fólksfjöldi fylgdi honum. Yfirmaðurinn á Hotel des Invalides kom út til að útskýra að hann gæti ekki afhent nein vopn, nema samkvæmt beinni fyrirskipun frá þeim sem hefði falið honum vopnin.
∗
Ethis de Corny barðist fyrir Washington hershöfðingja þegar Bandaríkin slitu sig frá Englandi. Í Frakklandi studdi hann byltinguna.
∗∗
Kirkjan Les Invalides var eftir 1780 notuð sem geymsla fyrir hergögn svo sem fallbyssur og framhlaðninga.
De Corny skipaði varðliðinu við Les Invalides að draga sig í hlé. Eftir það tóku menn hans vopnin í sína vörslu.
Varðliðarnir við Les Invalides veittu enga mótspyrnu og þeir 5.000 erlendir hermenn ∗ sem voru í um 350 metra fjarlægð hreyfðu hvorki legg né lið. Það fannst mér nokkuð merkilegt.
∗
Erlendir hermenn voru algeng sjón í París. Menn frá Evrópu, Afríku og Ameríku gegndu herþjónustu fyrir Loðvík 16.
Monsieur de Corny og fimm aðrir héldu áfram til Bastillunnar til að krefjast vopna úr höndum monsieur de Launay, yfirmanni Bastillunnar ∗.
Mannfjöldi var þegar saman kominn framan við virkið, þannig að monsieur de Corny lyfti flaggi sem gaf til kynna að hann kæmi með friði. Á virkisveggnum var svarað með sams konar flaggi sem lyft var upp fyrir varnarmúrinn.
Corny fékk mannfjöldann til að víkja til hliðar. Síðan gekk hann sjálfur að Bastillunni, ásamt sendinefnd sinni, til að kynna kröfur sínar fyrir yfirmanninum.
Einmitt þá heyrðist skothríð frá Bastillunni. Skotin drápu fjóra af þeim sem stóðu næstir de Corny og mönnum hans. Sendinefndin dró sig í flýti til baka.
∗
Bastillan var virki sem 1789 var notað sem ríkisfangelsi. Kastalinn var líka notaður til að geyma mikið magn af púðri.
Örskömmu síðar ruddist fólk að Bastillunni.
Byggingin var varin af 100 hermönnum og var gríðarlega traustbyggð. Í tímans rás hafði hún margoft staðið af sér umsátur.
En engu að síður náði fólkið henni á sitt vald.
Hvernig það gat gerst hefur mér enn ekki tekist að átta mig á. Þeir sem segjast hafa tekið þátt, segja frá atburðinum á svo mismunandi hátt, að engin þessara frásagna virðist geta talist trúverðug.
Thomas Jefferson
– Æviskeið: 1743-1826.
– Þjóðerni: Bandarískt.
– Störf: Sendiherra, plantekrueigandi, stjórnmálamaður og forseti Bandaríkjanna frá 1801 til 1809.
– Hjúskapur: Eignaðist 11 börn með Mörthu, eiginkonu sinni. Eftir dauða hennar eignaðist hann sex börn með ambátt sinni, Sally Hemings.
– Þekktur fyrir: Jefferson var aðalmaðurinn að baki sjálfstæðisyfirlýsingunni sem undirrituð var 1776. Hann varð fyrsti utanríkisráðherra Bandaríkjanna og þriðji forseti þeirra.
En svo mikið er víst að þeir sem réðust inn tóku öll vopn og hleyptu föngunum út. Því næst var yfirmaðurinn dreginn út ásamt næstráðanda sínum. Þeir voru fluttir á Place de Greve – þar sem opinberar aftökur fara fram.
Þeir voru hálshöggnir og höfuðin borin í sigurgöngu um götur Parísar til Palais Royal.
Við hirðina í Versölum fór óttinn vaxandi því fljótlega bárust sögusagnir af því að aðalborið fólk í París hefði verið barið niður og rænt.
Einnig var sagt að 150.000 vopnaðir menn væru á leið til Versala til að myrða konungsfjölskylduna og alla hirðina.
Aðalsmenn og prestar sóru nú og sárt við lögðu að þeir stæðu með alþýðunni. Allir ráðherrarnir sögðu af sér og konungurinn skipaði Bailly ∗ í stöðu borgarstjóra.
Hans hátign bað samtímis um að fulltrúar stéttanna – borgara, klerka, aðals og bænda – kæmu til að fylgja sér til Parísar daginn eftir þannig að hann gæti auðsýnt þjóðinni velvild sína.
∗
Jean-Sylvain Bailly var stjörnufræðingur, stærðfræðingur og byltingarsinni. Konungur neyddist til að gera hann að borgarstjóra 15. júlí.
Ég sleppi því að geta um þýðingarminni atriði í ferð konungs. Ég læt nægja að segja að vagn konungs var í miðjunni og beggja vegna voru fulltrúar stéttanna.
Fremstur reið yfirhershöfðinginn, de Lafayette markgreifi. Borgarar fylgdu honum sem lífverðir bæði fyrir framan og aftan.
Meðfram ferðaleiðinni stóðu um 60.000 borgarar.
Sumir báru framhlaðninga úr Bastillunni og Les Invalides. Aðrir voru vopnaðir flestu sem hönd á festi, skammbyssum, sverðum, spjótum, sigðum og ljáum.
Frá mannfjöldanum og úr gluggum húsa hljómaði kallið „vive la nation“ (lifi þjóðin, ritstj.). En vive le roi (lifi konungurinn, ritstj.) heyrðist aldrei.
„Þeir voru hálshöggnir og höfuðin borin í sigurgöngu um götur Parísar.“
Thomas Jefferson
Þegar konungurinn kom að Hotel de Ville (ráðhúsinu, ritstj.), festi borgarstjórinn hið vel þekkta kokarde ∗ á hatt konungs.
Bailly reyndi líka að tala við konunginn. En hans hátign hafði engin svör á reiðum höndum.
Bailly náði þó nokkrum sundurlausum setningum frá konunginum.
Þessi orð setti hann saman í svar sem hann flutti mannfjöldanum og lét það hljóma sem boðskap konungsins.
∗
Kokarde var merki sem byltingarmenn báru á húfum sínum. Rauður og blár litur táknuðu París og um leið þjóðina.
Þegar konungurinn birtist aftur höfðu hrópin breyst. „Vive le roi et la nation,“ var nú kallað.
Í fylgd borgara ók konungur nú í vagni sínum til konungshallarinnar í Versölum.
Þannig endaði yfirbótarganga af þeirri stærðargráðu sem enginn konungur hefur áður farið og engin þjóð áður séð.
Friður ríkir nú aftur í borginni. Verslanir eru opnar og fólk aftur farið til vinnu.
Ef brauðskorturinn rýfur ekki friðinn, getum við leyft okkur hóflega bjartsýni og von um að ekki verði framhald á þessu.
Yðar trúfasti og auðmjúki þjónn
Thomas Jefferson
Eftirmáli
Um 100 manns létu lífið og ámóta margir særðust í árásinni á Bastilluna.
Eftir árásina á Bastilluna varð uppreisnin ekki stöðvuð. Á næstu mánuðum sviptu byltingarmenn aðalinn forréttindum sínum. Árið 1792 var Frakkland lýst lýðveldi og árið eftir var Loðvík 16. tekinn af lífi.
14. júlí er nú þjóðhátíðardagur Frakka.
