Alheimurinn

Forsöguleg flóðbylgja breytti hnettinum

Þegar gríðarstór loftsteinn lenti á jörðinni fyrir kringum 65 milljón árum, gæti hann hafa leyst úr læðingi ógnarlegustu flóðbylgju allra tíma.

BIRT: 01/06/2023

Eftir áreksturinn rigndi glóandi niður gasblönduðum bergsandi, lífsskilyrði á jörðinni gjörbreyttust og risaeðlurnar dóu út.

 

Loftsteinninn sem skall niður fyrir um 65-66 milljónum ára er vel þekktur sem einn öflugasti drápari jarðsögunnar.

 

Nú hafa vísindamenn hjá Michganháskóla gert vandað tölvulíkan sem sýnir þá ofboðslegu flóðbylgju sem loftsteinninn hefur valdið. Líkanið sýnir að hún hefur verið mörg þúsund sinnum öflugri en stærstu flóðbylgjur sem sögur fara af.

 

„Allar flóðbylgjur á sögulegum tíma blikna í samanburðinum,“ segja vísindamennirnir í niðurstöðum sínum.

Hér eru fimm banvænustu flóðbylgjurnar

1. Indlandshaf, 2004

Orsök: Jarðskjálfti

Tala látinna: 230.000

 

Sikiley, Ítalía, 1908

Orsök: Jarðskjálfti

Tala látinna: 75.000

 

Lissabon, Portúgal, 1755

Orsök: Jarðskjálfti

Tala látinna: 40-50.000

 

Krakatau, Indónesía, 1883

Orsök: Eldgos

Tala látinna: 40.000

 

Tōhoku, Japan, 2011

Orsök: Jarðskjálfti

Tala látinna: 18.000

30.000 meiri orka

Þessi rannsókn er ein hinna fyrstu sem gerðar eru á hnattrænum áhrifum þessarar forsögulegu flóðbylgju og birtar í ritrýndum tímaritum.

 

Líkan vísindamannanna sýnir að flóðbylgjan hefur verið nógu öflug til að breyta hafsbotni í mörg þúsund kílómetra fjarlægð frá árekstrarstaðnum á strönd Yucatanskaga í Mexíkó og hún hefur trúlega náð 300 metra hæð um klukkutíma eftir að loftsteinninn skall niður.

 

Útreikningarnir sýna líka að eyðingarmáttur flóðbylgjunnar var 30.000 sinnum meiri en eyðingarafl hinn frægu flóðbylgju sem skall á ströndum 14 ríkja við Indlandshaf á annan í jólum 2004 og kostaði meira en 225.000 mannslíf. Sú flóðbylgja var eins sú stærsta á sögulegum tíma.

 

Sjáðu tölvugerða mynd sem sýnir flóðbylgjuna breiða úr sér á Indlandshafi árið 2004

Þann 26. desember, annan í jólum árið 2004, skall flóðbylgja af áður óþekktri stærð og krafti yfir 14 lönd umhverfis Indlandshaf. Að minnsta kosti 226.000 manns fórust. Þetta myndband sýnir ferð flóðbylgjunnar frá upptökum jarðskjálftans nálægt Súmötru.

Lóðréttur múr skellur á ströndum

Til að leggja raunhæft mat á niðurstöður tölvulíkansins rannsökuðu vísindamennirnir líka 120 mismunandi sýni úr jarðlögum bæði frá því fyrir og eftir árekstur loftsteinsins.

 

Þannig fundust sannanir fyrir því að flóðbylgjan hefði náð alla leð þangað sem Nýja-Sjáland er nú og breytingar hefðu orðið á sjávarbotni um hálfan hnöttinn.

 

Vísindamennirnir skoðuðu ekki sérstaklega hve háar bylgjur hefðu skollið á ströndum, en þeir lýsa því engu að síður hvernig bylgjurnar hljóti að hafa risið ofboðslega hátt þegar þær bárust inn á grynningar þar bylgjubilið styttist og vatnið þrýstist upp í samfelldan vegg sem fellur svo af miklu afli inn á þurrlendið.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Nanna Vium

NASA

Náttúran

Krabbar hafa farið sömu ferðina 17 sinnum

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Lifandi Saga

Ísraelski vígamaðurinn: Vill lifa í friði með Palestínumönnum

Maðurinn

Er hægt að verða gráhærður á einni nóttu?

Heilsa

Hrotur geta verið vísbending um hjartasjúkdóm: Einn hópur er í sérstakri áhættu

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Gæludýr koma í veg fyrir offitu og ofnæmi meðal barna

Náttúran

Hvernig bárust kettir til Ameríku?

Heilsa

Er mikið um kyrrsetu hjá þér í vinnunni? Þá getur kaffi lengt líf þitt samkvæmt stórri rannsókn.

Heilsa

Lækning gegn útbreiddum meltingartruflunum finnst í flestum eldhúsum.

Vinsælast

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

3

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

4

Jörðin

Jörðin eftir manninn

5

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

6

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

3

Jörðin

Jörðin eftir manninn

4

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

5

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

6

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Heilsa

Læknar hafa grætt heilt auga í mann

Maðurinn

Nú geta vísindamenn ráðskast með drauma okkar

Tækni

140.000 veirutegundir hafa fundist í þarmaflórunni

Maðurinn

Kornabörn þekkja móðurmálið sitt

Læknisfræði

Hvers vegna fáum við ofnæmi?

Maðurinn

Lamaður maður gengur fyrir eigin hugarafli

Lifandi Saga

Dans indíána orsakaði blóðbaðið við Wounded Knee

Heilsa

Rannsókn: Tæp skeiðfylli af þessari fitutegund daglega dregur úr hættu á heilabilun

Maðurinn

Er hollt að gefa blóð?

Tækni

Vandamál sem gat orðið aðkallandi

Maðurinn

Efnaskiptin eru stöðug frá 20 til 60 ára aldurs

Maðurinn

Er siðblindingi á vinnustaðnum þínum?

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Er sólarvörn yfirhöfuð nauðsynleg ef dvalið er í skugga mestallan daginn?

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.