750 milljónum moskítóflugna hefur verið sleppt lausum í Flórída í BNA í þeim tilgangi að halda stofninum í skefjum.
Flugurnar sem var sleppt eru nefnilega með ígrædda erfðavísa sem eiga að hamla gegn fjölgunarhæfni alls stofnsins.
Með þessu móti vonast stjórnvöld til að draga úr útbreiðslu sjúkdómsvalda sem berast með moskítóflugum, svo sem zíkaveiru, beinbrunasótt, chikungunyaveiru og gulusótt.
Erfðabreyttu flugurnar voru settar í umferð á tveggja ára tímabili frá 2021.
Móskítólirfur með sérstöku drápsgeni þekkjast frá öðrum lirfum á því að þær lýsa. Við genabreytinguna er bætt við sérstöku litarefni.
Genabreyting á að draga úr æxlun
Hækkandi hitastig og sjávarborð skapa nú ný svæði þar sem moskítóflugur þrífast og dreifa veirusjúkdómum.
Vísindamenn reyna þess vegna að þróa genabreyttar flugur sem hafa hömlur á fjölgun eigin tegundar án þess að valda öðrum tegundum skaða.
Fyrirtækið Oxitec sem er upprunnið í Oxfordháskóla, ræktar t.d. karlflugur af tegundinni Aedes aegypti. Vegna íklippts gens deyja þessar flugur áður en þær ná fullorðinsaldri en þó ekki fyrr en eftir að þær hafa dreift þessu banvæna geni áfram við mökun.
Þrjú skref / Þannig aflífar genagalli fluguna innan frá:
1. Banvænu geni komið fyrir
Í erfðaefnið er sett gen (grænt) sem í frumunum framleiðir prótínið tTAV (blátt). Prótínið þvingar fram enn meiri framleiðslu tTAV.
2. Frumurnar uppteknar
Offramleiðslan leiðir til þess að RNA-sameindir (rauðar) sem annars ættu að umbreyta lífsnauðsynlegum genum (fjólublátt) í önnur prótín, hafa nóg að gera við að framleiða tTAV.
3. Flugurnar drepast
Þar eð mikilvæg gen virka ekki rétt, virkar fruman ekki rétt heldur og hún deyr. Þegar nógu margar frumur eru dauðar hættir líffærið að virka og eftir fáa daga drepst flugan sjálf. Þessi seinkun dauðdagans veldur því að flugan nær að geta afkvæmi og dreifa þannig drápsgenunum áfram.
1. Banvænu geni komið fyrir
Í erfðaefnið er sett gen (grænt) sem í frumunum framleiðir prótínið tTAV (blátt). Prótínið þvingar fram enn meiri framleiðslu tTAV.
2. Frumurnar uppteknar
Offramleiðslan leiðir til þess að RNA-sameindir (rauðar) sem annars ættu að umbreyta lífsnauðsynlegum genum (fjólublátt) í önnur prótín, hafa nóg að gera við að framleiða tTAV.
3. Flugurnar drepast
Þar eð mikilvæg gen virka ekki rétt, virkar fruman ekki rétt heldur og hún deyr. Þegar nógu margar frumur eru dauðar hættir líffærið að virka og eftir fáa daga drepst flugan sjálf. Þessi seinkun dauðdagans veldur því að flugan nær að geta afkvæmi og dreifa þannig drápsgenunum áfram.
Meðal afkvæmanna leiðir genagallinn til þess að kvenflugurnar sem sjúga blóð, drepast á lirfustigi. Genabreyttar karlflugur – sem lifa á blómasafa og eru mönnum því hættulausar – lifa einmitt nógu lengi til að skila drápsgeninu áfram.
Niðurstaðan á að verða sú að moskítóflugum fækki og um leið dragi úr smithættu.
Drepur allt að 96% af tegundinni
Vísindamenn hafa nú í rúman áratug sleppt genabreyttum moskítóflugum út í náttúruna með misjöfnum árangri. Tilraunin, gerð í Brasilíu árið 2019, drap allt að 96% af tegundinni sem tilraunin beindist að.
Milljónum flugna sleppt út í náttúruna
2010 - Cayman-eyjar
300 manns á tilraunarsvæðinu
82% færri moskítóflugur
2012 - Itaberaba, Brasilíu
1800 manns á tilraunasvæðinu
85% færri mýflugur
2013 - Mandacaru, Brasilíu
2800 manns á tilraunasvæðinu
96% færri mýflugur
2014 - Jacobina, Brasilíu
50.000 manns á tilraunasvæðinu
79% færri mýflugur
2021 - Florida Keys, BNA
73.000 manns á tilraunasvæðinu
750 milljón flugum sleppt lausum. Árangur en óviss en virðist lofa góðu samkvæmt Oxitec,
Umdeild rannsókn gefur hins vegar vísbendingar um að moskítóflugurnar geti lifað af með drápsgenin í sér og myndað nýjar blendingstegundir.
Umhverfisverndarsamtök hafa þess vegna gagnrýnt þessa tækni sem þau óttast að geti haft ófyrirséðar aukaverkanir á vistkerfið.
