Jörðin

Grikkland brennur: Þess vegna verða skógareldir svona ógurlegir

59 manns þurfti að flytja af Nissakiströnd á Korfu. Einkaaðilar lögðu til báta, grísku strandgæslunni til hjálpar. Myndin er tekin af reykjarþykkninu frá gróðureldum á Korfu sunnudaginn 23. júlí 2023.

BIRT: 25/07/2023

Gróðureldar eru nú lausir á enn einni grískri paradísareyju ferðamanna, að þessu sinni á Korfu, en fyrir stuttu þurfti að flytja fólk frá Ródos.

 

Á Korfu geisa eldarnir á norðurhluta eyjarinnar og fólk hefur verið beðið að yfirgefa staðina Peritheia, Santa, Megkoula, Porta, Palia Peritheia og Sinies og þiggja flutning til Kassiopi.

 

Frá þessu segir breski miðillinn The Independent mánudaginn 24. júlí.

 

Óvíst er hversu margt fólk þetta er. Á heimasíðu Sky News segir að 59 hafi verið flutt á bátum frá Nissakiströnd á norðvesturströnd eyjarinnar.

 

Sex þessara báta voru frá grísku strandgæslunni en níu bátar voru í einkaeigu.

 

Þessar fréttir berast eftir að margar ferðaskrifstofur aflýstu ferðum til Rhodos á sunnudag vegna gróðurelda sem þar herja.

 

Boðskapur norrænu ferðaskrifstofunnar Tui var sá að öllum flugferðum til Rhodos fram til föstudags væri aflýst vegna eldanna.

 

Skýringin: Þess vegna geta skógareldar orðið svona ógnvænlegir.

Glóðarmolar flytja framlínuna

Í venjulegu báli stíga eldtungur og hiti upp á við. Glóðarmolar eru yfirleitt svo litlir að þeir brenna upp áður þeir berast aftur til jarðar. Vegna þess hve skógareldar eru umfangsmiklir  geta logarnir borið t.d. logandi trjábörk eða kvisti upp í meiri hæð þar sem vindur feykir þeim áfram, kannski 500 metra, en jafnvel allt að 24 kílómetra, þar sem þessir glóðarmolar valda nýrri íkveikju.

Eldsúlur auka ákefð brunans

Heitt loft á uppleið myndar logandi hvirfilvindasúlur í útjaðri eldsins. Þessar eldsúlur draga inn bæði loft og laust efni neðan frá og geta þannig margfaldað kraft og ákefð brunans 3-8 sinnum. Eldsúla af þessu tagi teygir sig oft 10-50 metra í loft upp og viðhelst í fáeinar mínútur.

Ofsahiti myndar eldstorma

Í hlutfalli við aukinn styrk brunans myndast svonefnd reykháfsáhrif. Þegar heitt loft stígur upp á við dregur uppstreymið inn nýtt loft neðst. Bruninn hitnar, verður sjálfstyrkjandi og ófyrirsjáanlegur. Eldstormar herjuðu t.d. í borgum eftir stórfelldar loftárásir í seinni heimsstyrjöld.

Reykjarsúla breytist í ský

Þegar skógareldur nær yfir nógu stórt landsvæði, blandast reykurinn svalara lofti í meiri hæð, þar sem kalda loftið kælir reykinn og dreifir úr honum. Enn hærra uppi tekur vatnsgufa í reyknum að þéttast í ský sem á fagmáli kallast „flammagenitus“. Í sjaldséðum tilvikum valda slík ský kröftugri rigningu sem þá getur slökkt eldinn.

Dómsdagsský valda þurru þrumuveðri

Stærstu eldskýin nefnast „cumulomnibus flammgenitus“ og geta rétt eins öskuský frá eldgosi  valdið eldingum. Ekki er nákvæmlega þekkt hvað veldur slíkum eldingum, en talið er að hiti á uppleið, vatnsgufa og ókyrrð myndi spennumun í skýinu og þurru eldingarnar jafni þann mun út. Ef slíkum eldingum lýstur niður, geta þær kveikt nýja skógarelda.

Heitt loft kallar fram sannkallaða vítisstróka

Í þremur tilvikum hafa skógareldar valdið skýstrókum sem teygja sig frá jörðu upp í eldskýið og viðhaldast í um hálfa klukkustund. Eldskýstrókar myndast þegar gríðarmikið heitt loft stígur upp og vindhraðinn getur orðið allt að 260 km/klst. Það er þriðja efsta stig skýstróka og slíkur þyrilvindur hefur afl til að lyfta þungum brunabílum upp í loftið.

Svifryksmagnið getur leitt af sér kjarnorkuvetur

Mælingar í eldskýjum sýna að reykjarsúlan dreifir svifryksörðum hátt uppi yfir skýjahulunni, alveg uppi í heiðhvolfinu. Þar hitar sólskinið svifryksörðurnar þannig að þær haldast á lofti og dreifast yfir hnöttinn. Þetta svifryksteppi lokar að hluta fyrir sólarljósið og getur þannig dregið úr hitanum sem berst til yfirborðsins í allt að átta mánuði, alveg á sama hátt og svonefndur kjarnorkuvetur myndi gera.

Reykteppi litar himininn blóðrauðan

Skógareldarnir í Kaliforníu árið 2020 lituðu himininn yfir San Francisco rauðan um miðjan dag. Svifryksagnir í gufuhvolfinu dreifa sólarljósi á lengstu bylgjulengdunum, þeim rauðu og rauðgulu. Þessir litir yfirgnæfa þá hinn heiðbláa lit sem yfirleitt einkennir himininn og stafar af ljósbroti í öðrum eindum gufuhvolfsins, svo sem vatnsgufu og köfnunarefni.

Glóðarmolar flytja framlínuna

Í venjulegu báli stíga eldtungur og hiti upp á við. Glóðarmolar eru yfirleitt svo litlir að þeir brenna upp áður þeir berast aftur til jarðar. Vegna þess hve skógareldar eru umfangsmiklir  geta logarnir borið t.d. logandi trjábörk eða kvisti upp í meiri hæð þar sem vindur feykir þeim áfram, kannski 500 metra, en jafnvel allt að 24 kílómetra, þar sem þessir glóðarmolar valda nýrri íkveikju.

Eldsúlur auka ákefð brunans

Heitt loft á uppleið myndar logandi hvirfilvindasúlur í útjaðri eldsins. Þessar eldsúlur draga inn bæði loft og laust efni neðan frá og geta þannig margfaldað kraft og ákefð brunans 3-8 sinnum. Eldsúla af þessu tagi teygir sig oft 10-50 metra í loft upp og viðhelst í fáeinar mínútur.

Ofsahiti myndar eldstorma

Í hlutfalli við aukinn styrk brunans myndast svonefnd reykháfsáhrif. Þegar heitt loft stígur upp á við dregur uppstreymið inn nýtt loft neðst. Bruninn hitnar, verður sjálfstyrkjandi og ófyrirsjáanlegur. Eldstormar herjuðu t.d. í borgum eftir stórfelldar loftárásir í seinni heimsstyrjöld.

Reykjarsúla breytist í ský

Þegar skógareldur nær yfir nógu stórt landsvæði, blandast reykurinn svalara lofti í meiri hæð, þar sem kalda loftið kælir reykinn og dreifir úr honum. Enn hærra uppi tekur vatnsgufa í reyknum að þéttast í ský sem á fagmáli kallast „flammagenitus“. Í sjaldséðum tilvikum valda slík ský kröftugri rigningu sem þá getur slökkt eldinn.

Dómsdagsský valda þurru þrumuveðri

Stærstu eldskýin nefnast „cumulomnibus flammgenitus“ og geta rétt eins öskuský frá eldgosi  valdið eldingum. Ekki er nákvæmlega þekkt hvað veldur slíkum eldingum, en talið er að hiti á uppleið, vatnsgufa og ókyrrð myndi spennumun í skýinu og þurru eldingarnar jafni þann mun út. Ef slíkum eldingum lýstur niður, geta þær kveikt nýja skógarelda.

Heitt loft kallar fram sannkallaða vítisstróka

Í þremur tilvikum hafa skógareldar valdið skýstrókum sem teygja sig frá jörðu upp í eldskýið og viðhaldast í um hálfa klukkustund. Eldskýstrókar myndast þegar gríðarmikið heitt loft stígur upp og vindhraðinn getur orðið allt að 260 km/klst. Það er þriðja efsta stig skýstróka og slíkur þyrilvindur hefur afl til að lyfta þungum brunabílum upp í loftið.

Svifryksmagnið getur leitt af sér kjarnorkuvetur

Mælingar í eldskýjum sýna að reykjarsúlan dreifir svifryksörðum hátt uppi yfir skýjahulunni, alveg uppi í heiðhvolfinu. Þar hitar sólskinið svifryksörðurnar þannig að þær haldast á lofti og dreifast yfir hnöttinn. Þetta svifryksteppi lokar að hluta fyrir sólarljósið og getur þannig dregið úr hitanum sem berst til yfirborðsins í allt að átta mánuði, alveg á sama hátt og svonefndur kjarnorkuvetur myndi gera.

Reykteppi litar himininn blóðrauðan

Skógareldarnir í Kaliforníu árið 2020 lituðu himininn yfir San Francisco rauðan um miðjan dag. Svifryksagnir í gufuhvolfinu dreifa sólarljósi á lengstu bylgjulengdunum, þeim rauðu og rauðgulu. Þessir litir yfirgnæfa þá hinn heiðbláa lit sem yfirleitt einkennir himininn og stafar af ljósbroti í öðrum eindum gufuhvolfsins, svo sem vatnsgufu og köfnunarefni.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: RITZAU/Ritstjórn

© Julia Dzhyzhevska/Reuters,Noah Berger/AP/Ritzau Scanpix,Thomson Brook Vbfb/Ritzau Scanpix ,Josh Edelson/AFP/Ritzau Scanpix ,Jeff Schmaltz, LANCE/EOSDIS Rapid Response/NASA ,Nic Leister/Getty Images,Katelynn Hewlett//Reuters/Ritzau Scanpix ,James Haseltine and the Oregon Air National Guard 173rd Fighter Wing/NASA,Stephen Lam/Reuters/Ritzau Scanpix

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Heilsa

Fjöldi daglegra salernisheimsókna getur haft afleiðingar fyrir heilsuna

Maðurinn

Genagalli gerir albínóa hvíta

Maðurinn

Hið fullkomna morð er dautt

Lifandi Saga

Teþorstinn knésetti stórveldi

Náttúran

Fræðimenn rýna í innsta eðli risaeðlanna 

Menning

Saga kaffisins: Hinir syfjuðu loksins bænheyrðir

Lifandi Saga

Hervegir tengdu keisaradæmið saman 

Lifandi Saga

Barsmíðar og sektir Rómverja sköpuðu ósigrandi hersveitir

Lifandi Saga

Leynivopn Rómverja: Virkið var flutt meðferðis

Alheimurinn

Hvað verður um gaspláneturnar?

Læknisfræði

Hver var fyrsti kvensjúkdómalæknirinn?

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is