Jörðin

Grikkland brennur: Þess vegna verða skógareldir svona ógurlegir

59 manns þurfti að flytja af Nissakiströnd á Korfu. Einkaaðilar lögðu til báta, grísku strandgæslunni til hjálpar. Myndin er tekin af reykjarþykkninu frá gróðureldum á Korfu sunnudaginn 23. júlí 2023.

BIRT: 25/07/2023

Gróðureldar eru nú lausir á enn einni grískri paradísareyju ferðamanna, að þessu sinni á Korfu, en fyrir stuttu þurfti að flytja fólk frá Ródos.

 

Á Korfu geisa eldarnir á norðurhluta eyjarinnar og fólk hefur verið beðið að yfirgefa staðina Peritheia, Santa, Megkoula, Porta, Palia Peritheia og Sinies og þiggja flutning til Kassiopi.

 

Frá þessu segir breski miðillinn The Independent mánudaginn 24. júlí.

 

Óvíst er hversu margt fólk þetta er. Á heimasíðu Sky News segir að 59 hafi verið flutt á bátum frá Nissakiströnd á norðvesturströnd eyjarinnar.

 

Sex þessara báta voru frá grísku strandgæslunni en níu bátar voru í einkaeigu.

 

Þessar fréttir berast eftir að margar ferðaskrifstofur aflýstu ferðum til Rhodos á sunnudag vegna gróðurelda sem þar herja.

 

Boðskapur norrænu ferðaskrifstofunnar Tui var sá að öllum flugferðum til Rhodos fram til föstudags væri aflýst vegna eldanna.

 

Skýringin: Þess vegna geta skógareldar orðið svona ógnvænlegir.

Glóðarmolar flytja framlínuna

Í venjulegu báli stíga eldtungur og hiti upp á við. Glóðarmolar eru yfirleitt svo litlir að þeir brenna upp áður þeir berast aftur til jarðar. Vegna þess hve skógareldar eru umfangsmiklir  geta logarnir borið t.d. logandi trjábörk eða kvisti upp í meiri hæð þar sem vindur feykir þeim áfram, kannski 500 metra, en jafnvel allt að 24 kílómetra, þar sem þessir glóðarmolar valda nýrri íkveikju.

Eldsúlur auka ákefð brunans

Heitt loft á uppleið myndar logandi hvirfilvindasúlur í útjaðri eldsins. Þessar eldsúlur draga inn bæði loft og laust efni neðan frá og geta þannig margfaldað kraft og ákefð brunans 3-8 sinnum. Eldsúla af þessu tagi teygir sig oft 10-50 metra í loft upp og viðhelst í fáeinar mínútur.

Ofsahiti myndar eldstorma

Í hlutfalli við aukinn styrk brunans myndast svonefnd reykháfsáhrif. Þegar heitt loft stígur upp á við dregur uppstreymið inn nýtt loft neðst. Bruninn hitnar, verður sjálfstyrkjandi og ófyrirsjáanlegur. Eldstormar herjuðu t.d. í borgum eftir stórfelldar loftárásir í seinni heimsstyrjöld.

Reykjarsúla breytist í ský

Þegar skógareldur nær yfir nógu stórt landsvæði, blandast reykurinn svalara lofti í meiri hæð, þar sem kalda loftið kælir reykinn og dreifir úr honum. Enn hærra uppi tekur vatnsgufa í reyknum að þéttast í ský sem á fagmáli kallast „flammagenitus“. Í sjaldséðum tilvikum valda slík ský kröftugri rigningu sem þá getur slökkt eldinn.

Dómsdagsský valda þurru þrumuveðri

Stærstu eldskýin nefnast „cumulomnibus flammgenitus“ og geta rétt eins öskuský frá eldgosi  valdið eldingum. Ekki er nákvæmlega þekkt hvað veldur slíkum eldingum, en talið er að hiti á uppleið, vatnsgufa og ókyrrð myndi spennumun í skýinu og þurru eldingarnar jafni þann mun út. Ef slíkum eldingum lýstur niður, geta þær kveikt nýja skógarelda.

Heitt loft kallar fram sannkallaða vítisstróka

Í þremur tilvikum hafa skógareldar valdið skýstrókum sem teygja sig frá jörðu upp í eldskýið og viðhaldast í um hálfa klukkustund. Eldskýstrókar myndast þegar gríðarmikið heitt loft stígur upp og vindhraðinn getur orðið allt að 260 km/klst. Það er þriðja efsta stig skýstróka og slíkur þyrilvindur hefur afl til að lyfta þungum brunabílum upp í loftið.

Svifryksmagnið getur leitt af sér kjarnorkuvetur

Mælingar í eldskýjum sýna að reykjarsúlan dreifir svifryksörðum hátt uppi yfir skýjahulunni, alveg uppi í heiðhvolfinu. Þar hitar sólskinið svifryksörðurnar þannig að þær haldast á lofti og dreifast yfir hnöttinn. Þetta svifryksteppi lokar að hluta fyrir sólarljósið og getur þannig dregið úr hitanum sem berst til yfirborðsins í allt að átta mánuði, alveg á sama hátt og svonefndur kjarnorkuvetur myndi gera.

Reykteppi litar himininn blóðrauðan

Skógareldarnir í Kaliforníu árið 2020 lituðu himininn yfir San Francisco rauðan um miðjan dag. Svifryksagnir í gufuhvolfinu dreifa sólarljósi á lengstu bylgjulengdunum, þeim rauðu og rauðgulu. Þessir litir yfirgnæfa þá hinn heiðbláa lit sem yfirleitt einkennir himininn og stafar af ljósbroti í öðrum eindum gufuhvolfsins, svo sem vatnsgufu og köfnunarefni.

Glóðarmolar flytja framlínuna

Í venjulegu báli stíga eldtungur og hiti upp á við. Glóðarmolar eru yfirleitt svo litlir að þeir brenna upp áður þeir berast aftur til jarðar. Vegna þess hve skógareldar eru umfangsmiklir  geta logarnir borið t.d. logandi trjábörk eða kvisti upp í meiri hæð þar sem vindur feykir þeim áfram, kannski 500 metra, en jafnvel allt að 24 kílómetra, þar sem þessir glóðarmolar valda nýrri íkveikju.

Eldsúlur auka ákefð brunans

Heitt loft á uppleið myndar logandi hvirfilvindasúlur í útjaðri eldsins. Þessar eldsúlur draga inn bæði loft og laust efni neðan frá og geta þannig margfaldað kraft og ákefð brunans 3-8 sinnum. Eldsúla af þessu tagi teygir sig oft 10-50 metra í loft upp og viðhelst í fáeinar mínútur.

Ofsahiti myndar eldstorma

Í hlutfalli við aukinn styrk brunans myndast svonefnd reykháfsáhrif. Þegar heitt loft stígur upp á við dregur uppstreymið inn nýtt loft neðst. Bruninn hitnar, verður sjálfstyrkjandi og ófyrirsjáanlegur. Eldstormar herjuðu t.d. í borgum eftir stórfelldar loftárásir í seinni heimsstyrjöld.

Reykjarsúla breytist í ský

Þegar skógareldur nær yfir nógu stórt landsvæði, blandast reykurinn svalara lofti í meiri hæð, þar sem kalda loftið kælir reykinn og dreifir úr honum. Enn hærra uppi tekur vatnsgufa í reyknum að þéttast í ský sem á fagmáli kallast „flammagenitus“. Í sjaldséðum tilvikum valda slík ský kröftugri rigningu sem þá getur slökkt eldinn.

Dómsdagsský valda þurru þrumuveðri

Stærstu eldskýin nefnast „cumulomnibus flammgenitus“ og geta rétt eins öskuský frá eldgosi  valdið eldingum. Ekki er nákvæmlega þekkt hvað veldur slíkum eldingum, en talið er að hiti á uppleið, vatnsgufa og ókyrrð myndi spennumun í skýinu og þurru eldingarnar jafni þann mun út. Ef slíkum eldingum lýstur niður, geta þær kveikt nýja skógarelda.

Heitt loft kallar fram sannkallaða vítisstróka

Í þremur tilvikum hafa skógareldar valdið skýstrókum sem teygja sig frá jörðu upp í eldskýið og viðhaldast í um hálfa klukkustund. Eldskýstrókar myndast þegar gríðarmikið heitt loft stígur upp og vindhraðinn getur orðið allt að 260 km/klst. Það er þriðja efsta stig skýstróka og slíkur þyrilvindur hefur afl til að lyfta þungum brunabílum upp í loftið.

Svifryksmagnið getur leitt af sér kjarnorkuvetur

Mælingar í eldskýjum sýna að reykjarsúlan dreifir svifryksörðum hátt uppi yfir skýjahulunni, alveg uppi í heiðhvolfinu. Þar hitar sólskinið svifryksörðurnar þannig að þær haldast á lofti og dreifast yfir hnöttinn. Þetta svifryksteppi lokar að hluta fyrir sólarljósið og getur þannig dregið úr hitanum sem berst til yfirborðsins í allt að átta mánuði, alveg á sama hátt og svonefndur kjarnorkuvetur myndi gera.

Reykteppi litar himininn blóðrauðan

Skógareldarnir í Kaliforníu árið 2020 lituðu himininn yfir San Francisco rauðan um miðjan dag. Svifryksagnir í gufuhvolfinu dreifa sólarljósi á lengstu bylgjulengdunum, þeim rauðu og rauðgulu. Þessir litir yfirgnæfa þá hinn heiðbláa lit sem yfirleitt einkennir himininn og stafar af ljósbroti í öðrum eindum gufuhvolfsins, svo sem vatnsgufu og köfnunarefni.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: RITZAU/Ritstjórn

© Julia Dzhyzhevska/Reuters,Noah Berger/AP/Ritzau Scanpix,Thomson Brook Vbfb/Ritzau Scanpix ,Josh Edelson/AFP/Ritzau Scanpix ,Jeff Schmaltz, LANCE/EOSDIS Rapid Response/NASA ,Nic Leister/Getty Images,Katelynn Hewlett//Reuters/Ritzau Scanpix ,James Haseltine and the Oregon Air National Guard 173rd Fighter Wing/NASA,Stephen Lam/Reuters/Ritzau Scanpix

Jörðin

Hvenær var hnettinum skipt í tímabelti?

Lifandi Saga

Mömmustrákur tryggði bandarískum konum kosningaréttinn

Lifandi Saga

Mömmustrákur tryggði bandarískum konum kosningaréttinn

Lifandi Saga

Hermaður sá heiminn á hvolfi eftir heilaskaða

Lifandi Saga

Hermaður sá heiminn á hvolfi eftir heilaskaða

Alheimurinn

Mistök geta verið banvæn fyrir geimfara 

Náttúran

Kisulóra er villiköttur

Lifandi Saga

Greitt fyrir Pepsi-Cola með sovéskum kafbátum

NÝJASTA NÝTT

Heilsa

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

Náttúran

Moskítóflugur: Hvað elska þær og hvað hata þær?

Maðurinn

Höfuðkúpan getur afhjúpað sjúkdóm

Lifandi Saga

Hreingerning í Þýskalandi:  Rætur nasisma átti að rífa upp með rótum

Náttúran

Geta plöntur fundið fyrir sársauka?

Náttúran

Óvænt uppgötvun á 130 ára gömlum tasmaníuúlfi

Tækni

Ormar spinna þræði sex sinnum sterkari en skothelt kevlarefni

Lifandi Saga

Fimm heppnustu manneskjur sögunnar

Maðurinn

Hve mikið gagnamagn rúmast í heilanum?

Náttúran

Sníkill gæðir okkur fegurð

Heilsa

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

Náttúran

Moskítóflugur: Hvað elska þær og hvað hata þær?

Maðurinn

Höfuðkúpan getur afhjúpað sjúkdóm

Lifandi Saga

Hreingerning í Þýskalandi:  Rætur nasisma átti að rífa upp með rótum

Náttúran

Geta plöntur fundið fyrir sársauka?

Náttúran

Óvænt uppgötvun á 130 ára gömlum tasmaníuúlfi

Tækni

Ormar spinna þræði sex sinnum sterkari en skothelt kevlarefni

Lifandi Saga

Fimm heppnustu manneskjur sögunnar

Maðurinn

Hve mikið gagnamagn rúmast í heilanum?

Náttúran

Sníkill gæðir okkur fegurð

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Maðurinn

Þráhyggja tekur heilann í gíslingu

Maðurinn

Þráhyggja tekur heilann í gíslingu

Saga

Af hverju ráða Bandaríkin yfir Guantanamo?

Saga

Af hverju ráða Bandaríkin yfir Guantanamo?

Maðurinn

Af hverju sjá sumir drauga en aðrir ekki?

Náttúran

Hvaða rándýr étur flest fólk?

Heilsa

Er flotsaur til marks um góða heilsu?

Náttúran

Hvernig veit fræ að það eigi að spíra? 

Vinsælast

1

Náttúran

Moskítóflugur: Hvað elska þær og hvað hata þær?

2

Náttúran

Geta plöntur fundið fyrir sársauka?

3

Náttúran

Óvænt uppgötvun á 130 ára gömlum tasmaníuúlfi

4

Lifandi Saga

Fimm heppnustu manneskjur sögunnar

5

Heilsa

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

6

Maðurinn

Höfuðkúpan getur afhjúpað sjúkdóm

1

Náttúran

Moskítóflugur: Hvað elska þær og hvað hata þær?

2

Náttúran

Geta plöntur fundið fyrir sársauka?

3

Náttúran

Óvænt uppgötvun á 130 ára gömlum tasmaníuúlfi

4

Heilsa

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

5

Maðurinn

Höfuðkúpan getur afhjúpað sjúkdóm

6

Tækni

Ormar spinna þræði sex sinnum sterkari en skothelt kevlarefni

Lifandi Saga

Robert the Bruce var hinn sanni Braveheart Skotanna

Maðurinn

Samfélagsmiðlar ógna samkenndinni

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

Náttúran

8 uppfinningar sem þú getur þakkað Einstein fyrir

Tækni

Hver uppgötvaði bakteríur fyrstur allra?

Maðurinn

Yfir milljarður ungs fólks er í hættu á að verða fyrir heyrnarskerðingu

Glæpir

Hvaða sakamaður var fyrst tekinn af lífi með notkun eitursprautu?

Maðurinn

Hvers vegna stamar sumt fólk?

Maðurinn

Nálægt því að deyja út: Fyrir tæpum milljón árum vorum við einungis 1.300 á jörðinni

Heilsa

Þess vegna er gott að gráta

Tækni

Brennandi gas gaf vélinni ofurkrafta

Maðurinn

Þessi tvö efni geta átt þátt í að lækka líffræðilegan aldur okkar

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

Bandarískir vísindamenn hafa fyrir tilviljun uppgötvað smágerðan þátttakanda sem þó gæti haft afgerandi áhrif varðandi dreifingu krabbafrumna.

Heilsa

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is