Hver gerði fyrstu heilablaðsaðgerðina?

Heilablaðsaðgerð (e. lobotomy) var þróuð af portúgalska taugalækninum António Egas Moniz á fjórða áratug liðinnar aldar sem skurðaðgerð og átti hún að lækna ýmsar geðraskanir

BIRT: 05/01/2023

LESTÍMI:

< 1 mínútur

Portúgalski taugalæknirinn Moniz áleit að andleg veikindi stöfuðu af óeðlilegum tengingum í taugabrautum ennisblaðsins. Lausn hans fólst í að skera á tengingar milli ennisblaðsins (fremsta hluta heilans) og annarra hluta heilans. Moniz hafði m.a. haft umsjón með hermönnum sem voru með skaddað ennisblað og höfðu auðsýnt „persónuleikabreytingar“.

 

Fyrsta skurðaðgerðin var gerð á 63 ára gamalli konu en samkvæmt geðlæknum varð hún afslappaðri og meðfærilegri fyrir vikið. Eftir um 40 slíkar aðgerðir ályktaði Moniz að inngrip hans væri „ævinlega örugg skurðaðgerð“ og „skilvirk meðferð“.

 

Meðan Moniz framkvæmdi fyrstu skurðaðgerðir sínar með því að bora í höfuðkúpuna og dæla inn vínanda, voru aðrir skurðlæknar að þróa skurðaðferð hans.

 

Framarlega í flokki fór Walter nokkur Freeman sem fann upp tækni til að ná inn að tengingum ennisblaðsins með grönnum prjóni sem hann stakk í gegnum táragöng augans.

 

Freeman hlaut Nóbelsverðlaunin árið 1949 fyrir framlag sitt en smám saman minnkaði áhugi manna á aðferð hans, enda urðu margir sjúklingar fyrir heilaskaða eða hreinlega dóu. Upp úr 1970 var aðferðin bönnuð í flestum löndum.

 

Áður hafði þó heilinn í um 40.000 manns verið eyðilagður í BNA einum saman. Í Skandinavíu var gerður heilablaðsskurður á meira en 10.000 manns – þar af um 4.500 í Danmörku.

 

Ekki er vitað nákvæmlega hversu margir gengust undir svona aðgerð hér á landi en hún var iðkuð á Landakoti og eins voru nokkrir Íslendingar sendir til Danmerkur í aðgerð.

BIRT: 05/01/2023

HÖFUNDUR: Emrah Sütcü & Bue Kindtler-Nielsen

HÖFUNDARÉTTUR MYNDA: Bttmann/Getty Images

vinsælustu greinarnar

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu með áskrifandi að blaðinu?

Áskrifendur geta fengið áskrift af vefnum hér

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is